Amurru: Amurrular

Amurru neresidir? Amurru nedir? Amurrular kimlerdir? Amorit nedir? Amoritler kimlerdir?

Amurru (Amori) : Hitit belgelerinde Orta Suriye’ye verilen ad. Aynı zamanda bu bölgede yaşayan halka da Amurru denilirdi. Bölge halkında sadece Amurru dendiği gibi Amurrular (Amoriler)da denilir. 

Amurru sözcüğü, Sümerce'de  “Batı” anlamına gelen Martu sözcüğünden türemiştir.  Samiler ise Martular’a Amurru diyorlardı. Sümerlerin çöllerde yaşayan kabilelere, “batılar" dedikleri aşikardır.

İbraniler ve Fenikeliler gibi, Samî dillerin doğu lehçesini konuştukları için bazı tarihçiler Amurrular’a “Doğu Kenanlılar” da demiştir.

Amurrular’ın kendi isimlerini kullanmaları, onların Babil’de asimile edilmemiş bir dil yapılarının olduğunu gösterir.

Amurrular (Amoriter - Martulular); Yaklaşık olarak M.Ö. 2000 ila M.Ö. 1600 yılları arasında Mezopotamya, Suriye ve Filistin bölgesinde yaşayan Sami dili konuşan halk olarak tarif edilebilir. Mezopotamya’da I.Babil İmparatorluğu’nu kuran halk olarak da tarif edilebilirler.

Amurrular Tevrat’ta Amoritler olarak geçer.

Halkın Sami kökenli olduğu ve Sami Kavimlerinin göçleri ile Arabistan'dan bölgeye geldiğini savunanlar da, halkın yerli olduğunu göçlerle gelen Samilerin halkla kaynaştığını savunanlar da vardır. Amurrular aslında 3. Binyılda Mezopotamya’ya asker ve işçi olarak geldikleri ancak 2. Binyılın başlarında siyasi olarak da egemen oldukları dasavunulmaktadır. MÖ 2. binyılda Akad dilinde geçen Amurru terimi, yalnızca bir etnik topluluğu değil, aynı zamanda bir dili ve Suriye ile Filistin'i kapsayan siyasal ve coğrafi bir bölgeyi belirtiyordu.

Tartışılmayan ve üzerinde uzlaşılan nokta; savaş yetenekleri gelişmiş Amurrular'ın Akadlar (MÖ 4000 - MÖ 2100) ve Üçüncü Ur Hanedanının (MÖ y. 2112-y. 2004) çöküşlerine yol açtığıdır.

Mezopotamya’da I.Babil İmparatorluğu’nu kuran Amurrular’dır. Amurruların Eskiçağ tarihinde oynadığı rol inkâr edilemez. Çünkü bu göçler sonucunda Önasya toplumları onların hakimiyetine geçmiştir.

Amurrular Mezopotamya’yı söz konusu yıllarda tam anlamıyla Samî hüviyete büründürmüşlerdir. Amurrulu halklarının kurduğu devletler iktidarı ele geçirirken, Akkad dili ve yazısı da Sümer dilinin yerini almıştır. Amurrular, Akkadlar gibi Akkadça konuşup, Akkad dilinde yazmışlardı. Amurru dili resmi kayıtlarda hiç kullanılmamıştı.

Kilis 7 Aralık Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Dr. Cemil Bülbül,  "Amurru Göçleri ve Amurruların Eski Önasya Tarihindeki Rolleri" başlıklı makalesinde şu bilgilere yer vermektedir:

"Amurrular, Sümer (Sinear) kültürünün etkisinde bulunan bölgede, güneyden gelen yeni göçlerle çoğalmışlardır. Bununla birlikte, medeniyet bakımından da ilerlemeye başlamış, yerli halk ile karışıp kaynaşmışlardır. İşgal ettikleri bölge boyunca farklı Sami gruplarının nasıl bir dağılım gösterdiğine dair yorum yapmak için elimizdeki bilgiler yetersizdir.

Amurrular’ın da bağlı olduğu Sami grubunun tasnifi konusunda farklı görüşler vardır. Genel kabule göre temel kategoriler şunlardır:
Doğu Samiler
(Akkadlar, Asurlular ve Babilliler )
Batı Samiler
Kuzeybatı Samiler Güneybatı Samiler
(Amurrular, Kenanlılar, İbraniler, (Kuzey Araplar, Güney Araplar Aramiler, Fenikeliler) Etiyopyalılar)

Bu tasnif Amurrular’ın bir taraftan İbranilerle, diğer taraftan Araplarla olan ilişkisini gösterir. Amurrular’ın Mezopotamya’ya Arabistan’dan geldiği dikkate alınırsa böyle bir ilişki tabi ki olabilir. Linguistik açıdan bakıldığında bu ilişkinin varlığını iddia etmek çok güçtür. Kültürel açıdan bakıldığında farklar daha da göze batar.

MÖ. 3. Binyılın sonları ile MÖ. 2. Binyılın başlarında cereyan eden Amurru (Martu) göçleri sonucunda III. Ur Sülalesi yıkılmış ve Mezopotamya’da tüm siyasal güç Samî Amurrular’ın eline geçmiştir.

MÖ. 3. Binyıl sonları ile 2. Binyıl başlarında meydana gelen ikinci Samî göçü ise Martu ya da Amurru göçleridir. Amurrular aslında 3. Binyılda Mezopotamya’ya asker ve işçi olarak gelmişler ancak 2. Binyılın başlarında siyasi olarak da egemen olmuşlardır.

(...)

Yakın zamanlarda ele geçirilen bir tablet Eldeki tabletlerse hem Batı Sami isimlerini alan, hem de Amurru isimlerini taşıyan kişileri listelemekle bize III. Ur dönemi ile Eski Babil devri arasında bir bağlantı olduğunu göstermektedir. Demek oluyor ki, III. Ur Sülalesi ile Eski Babil devri Batı Samileri, adı Amurrular olan aynı etnik gruba mensuptular. Hatta şunu söyleyebiliriz ki, bu tabletler bundan 40 yıl önce bilinse idi, Doğu Kenanlılar kavramı akademik çevrelerce hiç kullanılmayacak ve bunun üzerinde hiç tartışma yapılmayacaktı.