Antiokhos; Antiochos

Antiokhos; Antiochos kimdir?

1. Antiokhos: MÖ 5.yy. Syracusae’lı tarihçi.

Batılı Yunan tarihçilerinin en eskisidir.

Heredotos’dan sonra, Thukydides’’den önceki zaman diliminde eser vermiştir.

Elea, Rhegium, Kroton, Herakleia Minoa, Metapontion, Tarentum gibi İtalya’daki Yunan şehirlerinin kuruluşu hakkında bilgiler içeren eseri en eski devirlerden MC 424’e kadar olan dönemi kapsar.

2. Antiokhos:  MÖ 120-68. Askalon’lu filozof.

Yeni Akademia’nın önemli fiozoflarındandır. Larissa’lı Philon’dan ders aldı, otuz yıl sonra hocasının yerine Akademia’mn başına geçti. Cicero Atina’ya geldiğinde Antiokhos’un derslerini takip etti. Hocası Philon’un şüpheciliğini reddetti, doğru bilginin mümkün olduğunu ileri sürdü, bu sayede Platonculuğun daha olumlu bir yo­la girmesine katkıda bulundu. Kendi felsefesini Stoacılık, Platonculuk ve Peripatetik’ler (gezimci okul) üzerine oturttu. Ona göre Peripatetik’ler Platon’un felsefesinin meşru mirasçıları, kuşkucular ise Platon felsefesinden bir sapmaydı.

3. Antiokhos I: MÖ 69-36 arasında Kommagene kralı.

Soyu Akhamenid hane­danı döneminde Armenia’da satraplık yapan İranlı soylu bir aileye dayanır. Bu aile daha sonra Kapadokya’nın güneydoğusu olan Kommagene’ye gel­miş, önceleri satrap iken daha sonra krallığını ilan etmiş, ayrıca evlilik yoluy­la Persler ve Seleukoslarla akrabalık kurmuştur. Dikkatli bir devlet adamı olan Antiokhos Roma’daki iç karışıklıklardan ve Roma-Part mücadelelerinden yararlanarak konumunu güçlendirmeye çalıştı. MÖ 64’te Pompeius’un Ana­dolu’nun güneyinde kurduğu düzeni tanıdı. MÖ 48’de, Pharsalos Çarpışma­sında Pompeius’a takviye birlikler gönderdi. Partlara yardım ettiğinden kuş­kulanan Marcus Antonius tarafından başkenti kuşatıldı ancak alınamadı. Kendinden sonra gelen krala güçlü bir devlet bıraktı. Kendisine tanrılar ara­sında yer sağlayan bir Greko-Pers inanç sistemi kurdu. Nemrut Dağı’ndaki mezar kalıntıları kralın inanç reformlarını kanıtlar.

4. Antiokhos IV:  MS 1. Yy. MS 38-72 arasında Kommagene kralı.

İmparator Caligula tarafından kral ilan edildi. Romalılara sadık bir müttefik olarak hü­küm sürmüştür. I.Yahudi İsyanı sırasında sağladığı yardıma karşın Vespasianus onun Partlar adına çalıştığını düşünüp tahttan uzaklaştırılmasını sağladı.

5. Antiokhos I Soter:  MÖ 324-261.  MÖ 281-261 arasında hüküm süren Seleukos kralı.

Seleukos Krallığının kurucusu Seleukos I Nikator’un oğlu ve hale­fidir. Üvey annesi Stratonike ile evlendikten sonra babası tarafından krallığın doğudaki topraklarına hükümdar olarak atandı (MÖ 292-281). Babasının bir cinayet ile öldürülmesinden sonra tahta geçti. İlk on yıl kontrolündeki geniş imparatorlukta huzuru sağlamaya çalıştı. İran ve Suriye’de kontrolü sağlaması kolay olduysa da Anadolu’daki durum karışıktı. Bağımsızlık isteğiyle ayakla­nan yerel devletçiklerin dışında Galatlar büyük bir sorun oluşturuyordu. Ga­latlara karşı kati bir zafer kazandı ve onları Kızılırmak yakınlarında küçük bir bölgeye hapsetti. Bundan dolayı Kurtarıcı (Soter)’ unvanını aldı. Ancak gittik­çe güçlenen Pergamon Krallığı ile giriştiği bir savaşta yenildi ve öldürüldü.

Seleukos krallarının en dinamik ve başarılılarından idi. Krallığını hem toprak olarak hem de idari yapılanma olarak birleştirmede kritik bir rol oynamıştır. Pek çok kent ve koloni kurmuştur. Babil ve çevresi üzerindeki hakimiyeti de­vam ettirmek için Babil tanrıları ve adetlerine karşı hoşgörülü davranmıştır.

6. Antiokhos II Theos:  MÖ 287-246.  MÖ 261-246 arasında Seleukos kralı.

Antiokhos I Soter’in oğlu ve halefidir. Ptolemaios Krallığından Güney Suri­ye, Filistin ve ‘Fenike’yi geri almaya çalışmış ama başarısız olmuş, buna rağ­men babasından kalan Anadolu’daki topraklarını (Lidya, Frigya, Kilikia) korumuştur. MS 2. yüzyılın sonlarında Roma imparatoru Commodus’un yap­tıklarına benzer garip davranışlar sergilemiştir. Kendini Herakles ile özdeş sayıp, sırtında aslan postu, elinde ok ve yay ile sokaklarda dolaşmıştır. Zalim Miletos tiranını kentten kovması üzerine kent halkı ona Theos (Tanrı)’ un­vanını verdi. II. Suriye Savaşı’nda Ptolemaios II Philadelphos’u yenerek Ege’deki hakimiyetini arttırdı. Bu savaşın sonunda imzalanan antlaşmayı pe­kiştirmek için Ptolemaios II’nin kızı Berenike ile evlenmesi üzerine eski ka­rısı Laodike tarafından zehirlenmiştir. Ölümünden sonra yerine oğlu Seleukos II Kallinikos geçti.

7. Antiokhos III:  Büyük, MÖ 242-187.  MÖ 223-187 arasında Seleukos kralı.

Seleukos II Kallinikos’un oğlu ve halefidir. Tahta geçtiğinde ülkesinin pek çok yerinde isyan ve karışıklık vardı. 25 yıl içinde isyanları bastırıp düzeni sağladı. Ptolemaios Krallığına karşı MÖ 217’da Raphia Çarpışması’nı kaybet­ti. Daha sonra Hindistan’a kadar uzanan doğu seferine çıktı, bu seferdeki ba­şarılarından dolayı Büyük’ lakabını aldı. MÖ 205’te Ptolemaios tahtına çocuk yaştaki Ptolemaios V Epiphanes’in geçmesinden faydalanmak istedi. Make­donya kralı Philippos V ile ittifak yaptıktan sonra Suriye’ye girdi, Damascus yakınlarında Panaion Çarpışmasında Ptolemaios ordusunu yendi (MÖ 200), Suriye ve Fenike’yi aldı. Ardından Çanakkale’ye kadar olan Batı Anadolu sa­hilini ele geçirdi. II. Pön Savaşı’nda Romalılara yenilen Kartacalı komutan Hannibal o dönemde bölgenin en güçlü kralı durumuna gelen Antiokhos IlI’a sığındı (MÖ 196). Hem Hannibal’in teşvik etmesi hem de Yunanistan’dan gelen temsilcilerin talepleri doğrultusunda Antiokhos MÖ 192’de ordusu ile Trakya üzerinden Yunanistan’a girdi (‘Roma-Suriye Savaşı). Yunanistan’dan umduğu desteği bulamadı. Aynca Makedonya kralı Philippos V’u küstürüp Romalılar ile ittifak yapmaya mecbur etmişti. MÖ 191’de gerçekleşen Thermopylai Çarpışması’nda ve ardından MÖ 190’da Batı Anadolu’da Magnesia Savaşı’nda Romalılara iki kez yenildi ve MÖ 188’de Apameia Barışı’na razı ol­du. Böylece Anadolu’nun güney bölgeleriyle yetinmek zorunda kaldı. Buna rağmen Güney Anadolu’dan Filistin, Babil, İran ve Orta Asya’ya kadar geniş bir coğrafyaya hükmediyordu. Magnesia Muharebesi’nden sonra ülkenin bo­zulan ekonomisini düzeltmek için zengin tapınakların hâzinelerine el koyma­sı sonunu hazırladı, galeyana gelen fanatik Samiler tarafından öldürüldü. Ye­rine oğlu Seleukos IV Philopator geçti.

Ülkesini daha küçük Eyaletlere ayırarak idari reformlara girişmiş, kendisi ve karısı Laodike’yi tanrılaştıran bir hükümdar kültü oluşturmuş, kızlarını kom­şu ülkelerin hükümdarlarıyla evlendirerek bu ülkelerle ilişkisini düzeltmiştir.

8. Antiokhos IV Epiphanes:  MÖ 215-164.  MÖ 175-164 arasında Seleukos kra­lı.

Antiokhos III’un oğlu ve halefidir. Babasının Romalılara yenilmesinden sonra esir alınmış, uzun seneler Roma’da yaşamıştır. Kral olduktan sonra Se­leukos İmparatorluğunu yeniden güçlendirme çabalarında bulundu. Mısır’da Memfis’e kadar olan bölgeleri aldı (MÖ 168) ancak Roma’nın müdahalesi nedeniyle durumdan istediği gibi yararlanamadı. Ülkesindeki nüfusunun ço­ğunu Yunanlı olmayan halklar oluşturuyordu. Buna rağmen Hellen gelenek ve kurumlarını ülkesinde yaymaya, Hellen göçmenler yerleştirerek kentler kurmaya, var olanları geliştirmeye çabaladı. Bu çabalan sonucunda Yahudi­lerle çatışması kaçınılmazdı. Yahudi adetlerini yasaklayarak onlar üzerinde baskı kurdu. Dinlerini koruma mücadelesine girişen Yahudilerin direnişleri Makkabi İsyanı’yla sonuçlanmıştır. Babil’i ve Kudüs’ü bir Yunan polis’ine dönüştürme çabası ise kabul görmemiştir. Ölümü hastalık sebebiyle oldu.

9. Antiokhos V Eupator: (MÖ 162.  Seleukos kralı.

Antiokhos IV Epiphanes’in küçük yaştaki oğluydu. Bir kral vekili aracılığıyla MÖ 163-162 arasın­da yaklaşık iki yıl tahtta bulunmuş, Demetrios I Soter tahtı ele geçirince Antiokheia’da idam edilmiştir.

10. Antiokhos VI Epiphanes: MÖ 148-138. Seleukos tahtı için Demetrios II Nikator’a karşı girişilen isyanda (MÖ 145-142) tahtın mirasçısı olarak öne sü­rülüp sonradan öldürülen küçük çocuk.

11. Antiokhos VII Sidetes: MÖ 159-129. MÖ 139-129 arasında Seleukos kralı.

Demetrios I Soter’in oğlu, Demetrios II Nikator’un kardeşi ve halefidir. Di­namik ve yetenekliydi. MÖ 135/4’te Kudüs’ü aldı, Hyrkanos I Johannes’i yö­netici olarak atadı. Yahudilerin ve Hellenleşmiş kentlerin desteğiyle krallığı­nın eskiden Babil ve Filistin’de sahip olduğu toprakların büyük bölümünü Partlardan geri aldı. Fakat öne sürdüğü barış koşulları çok ağırdı. Mezopo­tamya kentlerinin Partları desteklemesi ile çıkan isyanda Antiokhos VII sara­yında öldürülünce Seleukos’lar Fırat’ın doğusundaki topraklarını kaybettiler.

12. Antiokhos Hieraks: MÖ 263-226. Antiokhos II Theos’un oğlu ve Seleukos II Kallinikos’un kardeşi.

Ağabeyinin Ptolemaios’lar ile giriştiği III. Suriye Savaşı sırasında Seleukosların geleneksel düşmanları olan Pontos, Bithynia ve Galatlarla işbirliği yaparak Anadolu’daki topraklan ele geçirmeye çalıştı. Bu savaştan iki yıl sonra (MÖ 239) başlattığı Kardeşler Savaşı’nda abisini yendi (MÖ 235). Ancak Galatlarla işbirliği yaptığı için Pergamon kralı Attalos I So­ter’in düşmanlığını üzerine çekti. MÖ 236-228 arasında Pergamon Krallığı ile mücadele etmiş, arka arkaya aldığı yenilgiler sonucunda Anadolu’dan atılmış­tır. Tahtı ele geçirmek için Seleukos II Kallinikos’a karşı giriştiği ikinci dene­mede de başarısız olunca Trakya’ya sürgün edilip öldürüldü.

Kaynak: