Arkeolog Nezih Başgelen: Özür gerekirken çam üstüne Çam devrildi

Kim Milyoner Olmak İster yarışmasında arkeologlara fosil yalatan skandal soru arkeoloji dünyasının tepkisini çekerken, özür dilemesi beklenen program yapımcısının ukalaca çıkışı büyük şaşkınlık yarattı. Ünlü Editör Arkeolog Nezih Başgelen, ATV'de yapılacak bir programla gerginliğin bitirilmesini önerdi.

 

24 Kasım 2018 tarihinde “Kim Milyoner Olmak İster?” adlı televizyon programındaki bir soru arkeoloji camiamızda büyük tepkiyle karşılanmıştır. Sosyal medyada da infial uyandıran soru şöyledir:

> Hangisi, arkeologların buldukları şeyin fosil mi, yoksa sıradan bir taş mı olduğunu anlamak için kullandıkları yöntemlerden biridir?

A- Saf suda bekletmek B- Köpeğe koklatmak C- Yalamak D- Üstüne idrar yapmak

Burada yöntem sorulduğuna göre verilen seçenekler arkeoloji biliminde birer yöntem mi önce ona bakalım (Çünkü soruyu hazırlayanın daha yöntemin kelime anlamından haberinin olmadığı anlaşılıyor).

Bilimde yöntem; belli bir sonuca erişmek için, bir plana göre izlenen dizgesel yoldur. Bilim insanı; arkeologlar da ele aldığı konuyu incelerken bilimsel yöntemlerden yararlanır, araştırmasının her bir basamağını nasıl yaptığını ve açıklamalarına nasıl ulaştığını açıkça ortaya koyar. Arkeolojik bilimsel araştırma yöntemleri çerçevesinde bakıldığında soru daha baştan sorunludur.

Öte yandan Fosil; Yer kabuğunun en üst bölümünü oluşturan tortul kayaçların çoğunda, bazen iyi korunmuş, bazen de erozyon ve sedimantasyon sırasında tahrip olmuş, ölü organizma kalıntılarıdır. Latince "yerden çıkarma, yerden çıkartılan, yerden çıkarılmış" anlamındaki fossilis sözcüğünden gelmektedir. Fosillerle uğraşan bilim dalı ise paleontoloji'dir.

Paleontoloji, taşılbilim ya da fosilbilim, fosilleri veri olarak kullanarak dünyada yaşamın tarihini yazmak amacını taşıyan bilim dalıdır. Bu bilim dalı mensuplarına ise paleontolog / fosilbilimci adı verilir. Paleontologla arkeologlar farklı bilim insanlarıdır. Arkeologlar genelde fosillerle uğraşmazlar.

Arkeoloji, insanoğlunun dünyanın her tarafındaki yerleşimlerini araştırarak gelişiminin maddi kanıtlarını ortaya çıkaran ve uygarlık tarihinin izlerini gözle görülür duruma getiren bir bilim dalıdır.  Arkeoloji , geçmişi anlamamızı sağlayan ve elde ettiği sonuçlarla bilime, insanlığın bilincine katkıda bulunan bir uygulamadır. Arkeolojik kazıların yapıldığı arkeolojik dolgular; ister antik ören yerleri, ister prehistorik höyükler , tümülüsler ya da mağaralar olsun, geçmişten gelen bilgi dolu arşivlerdir. Arkeolojik kazılarda bulunanlar değişik açılardan analiz edildiğinde sosyal yapının nasıl olduğunu, toplumların inanç sistemlerini ve kimliklerini belirlerken ayni zamanda bugünkü uygarlığımızı borçlu olduğumuz gelişmelerin de maddi kanıtlarını ortaya çıkarmaktadır.

Arkeoloji, bilimsel bir uğraşdır ve bu tip garip yöntem önerileriyle hareket eden bir uygulama değildir. Burada yapımcı Sn. Mehmet Çam'ın okuduklarını yanlış yorumladığı elmalarla armutları karıştırdığı; fosillerle arkeologların uğraştığını sandığı açıkça görülmektedir.

Tartışma yaratan yarışma programının yapımcısı Mehmet Çam'ın beyanatında akademisyen arkeologlara yönelik değerlendirmesi ise üzüntü vericidir. Mehmet Çam yaptığı açıklamada; Dünya çapında akademik olarak pek çok kaynakta bu soruyu doğrular nitelikte kaynak olduğunu ileri sürmüş ve ülkemiz arkeoloji camiasına seslenerek “Okuduğunuz arkeoloji bölümleri akademik alanda İngilizce araştırma yapmaya yeterli değilse makalelerin çevirisini yollatabilirim" diyerek yeni bir polemik başlatmıştır.

Bu açıklamasıyla arkeoloji alanındaki akademisyenlerimize "sizler anlaşılan akademik alanda ingilizce araştırma yapmada ve anlamada yetersizsiniz demeye getirerek ayrı bir çam daha devirmiştir.

Kendisi öncelikli olarak soruya referans olan bu kaynakları bir an önce kamuoyuyla paylaşmalıdır.

İlgili TV kanalı da bu konudaki kamuoyunda oluşan kavram karmaşasını gidermek ve konu ile ilgili tarafların görüşlerini açıklamaları için uygun bir program imkanı sağlayabilirse sorunun bir an çözülmesine yardımcı olabilir.

Nezih Başgelen - Arkeolog / Arkeoloji ve Sanat Yayınları Kurucusu