Atacama'nın Renkli Hayaleti: 20 Milyon Yıldır tüylerinin rengi solmayan Kuş Fosili

20 milyon yıl önce Miyosen Dönemi’nde yaşayan bir kuşun fosil kalıntıları Pampa del Tamarugal bölgesinde volkanik kül tabakaları arasında bulundu. Kuşun türü henüz tespit edilemedi ama tüylerinin renk pigmentlerinin hâlâ görülebilir olması paleontologları şaşırttı.

 

2025 Şubat ayında Şili’nin kuzeyindeki Atacama Çölü'nde yapılan kazıda ortaya çıkan fosil, paleontologları adeta büyüledi. Bilim insanları, Güney Amerika'nın bugüne kadar korunmuş en iyi kuş fosillerinden birini ortaya çıkardı. Ancak bu fosilin asıl çarpıcı yanı: Tüylerinin mikroskobik düzeyde korunmuş olması… ve hatta renklerinin hala görünür izler taşıyor olması!

Fosilin yer aldığı detaylı çalışma 2025 Mart’ında Science Advances dergisinde yayımlandı.

Bu fosil, sadece bir kuşun şekliyle değil, görüntüsüyle, rengiyle, ekolojisiyle ve yaşam tarzıyla milyonlarca yıl öncesinden çıkıp gelen gerçek bir zaman kapsülü gibi.

Makalede, söz konusu kalıntının, kuşların evriminde görsel sinyalleşmenin kökenini geriye çektiği gibi, fosil tüy pigmenti çalışmalarında da bir dönüm noktası olduğu savunuluyor.

Kazı, Şili Ulusal Doğa Tarihi Müzesi ve Almanya’daki Tübingen Üniversitesi’nin ortak projesi kapsamında, Pampa del Tamarugal bölgesinde gerçekleşti. Bulunan fosil, ince volkanik kül tabakaları arasında, adeta “hava geçirmez” bir kapsül gibi korunmuştu.

Tarihlemeler fosilin yaklaşık 20 milyon yıl öncesine, Miyosen Dönemi’ne ait olduğunu gösteriyor. Bu dönem, Güney Amerika'da kuş çeşitliliğinin patladığı ve iklimin kuraklaşmaya başladığı bir evreye denk geliyor.

Araştırmacılar, kuş fosilinin türünü henüz kesin olarak belirleyemedi, ancak anatomi itibariyle günümüz serçeleri ve ispinozları ile akraba olduğu düşünülüyor. Ancak onu bu kadar özel kılan şey iskeleti değil: Tüyleri!

Fosilin üzerinde bulunan tüy kalıntıları mikroskobik olarak incelendiğinde, melanozom adı verilen pigment taşıyıcı organellerin hâlâ yapılarını koruduğu fark edildi. Bu sayede:

Göğüs bölgesinde koyu maviye çalan pigment izleri Sırt bölgesinde yeşilimsi kahverengi tüy örüntüleri Kuyrukta ise muhtemelen kırmızıya yakın pigmentli alanlar görüldü

Bu da, bilim insanlarına 20 milyon yıl önce yaşamış bir kuşun gerçek tüy renklerini yaklaşık olarak yeniden inşa etme fırsatı sundu.

Pigment analizi, yeni nesil elektron mikroskopları ve Raman spektroskopisi ile gerçekleştirildi. Melanin türleri (eumelanin ve feomelanin) belirlenerek tüylerin ne renklerde olduğunu anlamak mümkün oluyor.

Bu teknikte, modern kuşların tüylerinden alınan melanozom verileriyle fosildeki yapılar karşılaştırılıyor. Bu karşılaştırmalar sonucunda, gri-mavi, pas kırmızısı ve zeytin yeşili gibi tonların fosilde var olduğu büyük ölçüde doğrulandı.

Renkli Tüylü Fosili Bulunan Nasıl Bir Kuştu?

Tür Henüz tanımlanmadı (Muhtemel ispinoz benzeri serçe)
Yaş ~20 milyon yıl
Uzunluk Yaklaşık 15 cm
Beslenme Muhtemelen tohum ve böceklerle
Habitat Ağaçlık ama kuraklığa adapte olmuş bozkır ortamı
Renkleri (yaklaşık) Göğüste mavi-gri, sırt yeşilimsi, kuyrukta kırmızımsı
Araştırmacılar bu canlıya geçici olarak “Colibridectes coloratus” adını veriyor. "Colibridectes", “sinekkuşu benzeri yapı” anlamına gelirken, “coloratus” renkli yapısına vurgu yapıyor.

Bu fosil yalnızca renkleriyle değil, yaşadığı çevreyle de büyük önem taşıyor. Miyosen Dönemi'nde Şili'nin bu bölgesi, günümüz Atacama'sının tam tersi bir iklime sahipti: Daha nemli, ormanlık alanlara yakın ve biyolojik olarak zengin.

Bu kuşun tüy renkleri, günümüz kuşlarının görsel iletişim sistemleri ile aynı temeller üzerine kurulmuş olabilir. Örneğin, parlak göğüs tüyleri çiftleşme çağrılarında kullanılıyor olabilir. Bu da kuşların görsel sinyal sistemlerinin milyonlarca yıldır evrimsel olarak değişmeden kalabileceğini düşündürüyor.

Londra Doğa Tarihi Müzesi’nden Dr. Mira Houghton, “Bu fosil, yalnızca kuşların değil, renklerin de evrim tarihini yeniden yazıyor. Artık sadece neye benziyorlardı değil, nasıl görünüyorlardı sorusunu da cevaplayabiliyoruz,” yorumunu yaptı.

arkeolojikhaber.com