Atrium

Atrium nedir?

I. Atrium

1. Atrium: Antik Roma evlerinde orta yer alan, etrafı sütun sıraları ve odalarla çevrili avlu. 

Atriumun çevresinde veya önünde yer alan sütun dizilerine de cavaedium denilir. 

Roma evinde ocak dolayısıyla mutfak atriumdaydı. Ancak evin (domus) planındaki karışıklık, ocağın evin başka bir bölümüne taşınmasını gerektirmiştir. Atrium ise nitelik değiştirerek, ailenin yoğun bir şeklide yaşadığı mekana dönüşmüştür.

Cumhuriyet döneminin sonlarına doğru günlük yaşamda kullanılan bir mekan olmaktan çıkan atrium, imparatorluk döneminde de çalışma alını olarak işlevini görmüştür.

Atriumlarda ayrıca Ev Tanrıları olan Lar'ların sunakları da yer almıştır.

Romalı mimar Vitruvius atriumları türlerine göre şu şekilde sınıflandırmıştır.

a. Atrium Toscanicum: Dikdörtgen avlunun genişliğinden fazla olan kirişler, ikincil  kirişlere sahiptir. Duvarların döşelerinen kirişlerin köşelerine kadar uzanan, içe doğru eğimi olan çatı olukları vardır. Böylece yağmur suları, saçaklardan ortadaki çatı açıklığın (compluvium) akar. 

b. Atrium Corinthium: Çatı açıklıkları ve kirişler aynı şekilde yapılır, ancak kirişler duvardan çıkarak çepeçevre dolanıp sütunların üzerine sabitlenmektedir. Çatı açıklığı da bu tür atriumlarda büyümüştür. Ortada ise havuz yer alır. (impluvium) 

c. Atrium Tetrastylum : Kirişlerin altı köşelerde sütunlarla desteklenek, kirişlerin kullanışlı ve sağlam bir yapı kazanması sağlanır. Bu tür atriumların ortasında oldukçak küçük bir çatı açıklığı (compluvium) vebu açıklığın hemen altına düşen yağmur suların toplandığı havuz yer alır. 

d. Atrium Displuviatum : Atriumun çevresini dolanan çatının eğimi yağmur suyunun yapının dışına akmasını sağlayacak şekildedir. Su havuzda (impluvium) değil sarnıçta toplanır. 

e. Atrium İmpluviatum : Bu tipteki atriumun çevresini dolanan çatı eğimi, yağmur suyunun havuzda (impluvium)  toplanmasın sağlar. 

f. Atrium Tustudinatum : Çatı açıklığı olmayan atrium tipidir. 

2. Atrium: Vesta rahibelerinin oturduğu dinsel ya da dinsel olmayan yapılar için kullanılan genel bir isim. 

3. Atrium: Erken Hristiyanlık basilicalarında girişin önünde yer alan avlu. 

II. Atrium:

1. Mimarlıkta, önceleri eski Roma evlerinin ortasında, daha sonraları ise Erken Hıristiyan Bazilikalarında girişin önünde yer alan üstü açık avlu.

Roma konutlarında ocak atriumda bulunurdu. Ama domusun (bireysel konut) plan düzeninin giderek karmaşıklaşması sonucunda mutfak ve ocak evin başka kesimlerine taşındı ve atrium resmi nitelikte bir kabul salonuna ve aile yaşamının yoğunlaştığı alana dönüştü. Roma'da Cumhuriyet Dönemi'nin sonlarına doğru büyük konutlara kolonadlı bir ya da birkaç avlunun eklenişiyle, atrium ailenin günlük yaşamında kullanılmaz oldu. İmparatorluk Roması'nda atrium tam anlamıyla ev sahibinin çalışma yeri haline dönüştü. Geleneksel olarak, atrium aile tanrıları Larların sunaklarını içerirdi, ister sütunlu, ister sütunsuz biçimde tasarlanmış olsun, tüm atriumlaım ortasında çatıdaki açıklığın (compluvium) tam altında küçük bir havuz (impluvium) bulunurdu. Atrium terimi, Vesta Rahibelerinin oturduğu Atrium Vestae ve Roma censorlarının (nüfus sayımını yapan ve vatandaşların ahlaksal durumlarını denetleyen devlet görevlisi) resmi konutu olan Atrium Libertatis örneklerinde olduğu gibi, dinsel ya da din dışı yapılar için genel bir ad olarak da kullanıldı.

2. Roma'da atrium sözcüğü aynı zamanda, bir tapınağın önünde yer alan, stoalarla çevrili geniş avluyu da tanımlıyordu.