Attika Vazo Resim Sanatı ve Amphora

Amphora kilden yapılmış iki kulplu Yunan çömleğidir. Antik dünyada kara ve deniz ticareti başta olmak üzere birçok alanda kullanılmıştır.

Attika’daki çanak-çömlek ve vazo figürleri; antik Yunan resim sanatını yansıtır. Attika, gündelik ihtiyaç ve depolama aracı çömlek ve testileri, zamanla çeşitlendirir; dekoratif eşyalara dönüştürür; hatta resimleyerek, sanat objesi haline getirir.

Amphora

Çömlek, kâse ve testi, M.Ö. 2500’lerde Mezopotamya’da ortaya çıkar; sonrasında Akdeniz ve Ege’de yayılır. Pişirilmiş kilden yapılan ve kullanışlı olan bu saklama kapları, zaman içinde farklı gündelik amaçlara ve biçimlere dönüşür. Zeytinyağı, şarap, tahıl saklamak ve taşımak için Amphora, su saklamak ve taşımak için Hydria, içki saklamak ve servisi için Kylix, altın, mücevher ve parfüm saklamak için Lekythos adını verir bu çömleklere Yunanlılar.

Amphora kilden yapılmış iki kulplu Yunan çömleğidir. (amphi-çift taraflı ve pherein-taşımak kelimelerinden türeme) Antik dünyada kara ve deniz ticareti başta olmak üzere birçok alanda kullanılır. Amphora üzerindeki mühür sayesinde, antik dünya ekonomisi ve ticari koloniler hakkında bize bilgi verir; ayrıca süs eşyası olarak kullanılır. Yörelere özgü çeşitleri oluşur; Attika ölçüsüne göre şarap amphoraları, 39 litredir. Ölen kişinin değerli eşyalarının içine konduğu büyük hacimli olanları vardır; bu yüzden define avcılarının bulmayı hayal ettiği içi altın dolu küptür.  Diğer çarpıcı kullanımı, bazen çocuk mezarı için tabut olur.

Geometrik Figürler

Attika bölgesinde kilden çanak-çömlek işçiliği, Aka Medeniyeti döneminde M.Ö. 11 ile 9. yüzyılda başlar; sonrasında Geometrik Figür ortaya çıkar. Dikey ve yatay olarak siyah boya ile sınırlı dikdörtgen hatların içinde geometrik motifler, semboller işlenir. Figürlerin arasında Maraton ve araba yarışları, cenaze ve mitolojik sahneler resmedilir. Zigzag, menderes, gamalı haç gibi geometrilerin yanı sıra, insan ve hayvan işlenir. Çömlek işçiliği ve boyama Korint, İyonya, Güney İtalya’da da gelişir. M.Ö. 7. yüzyıl ile Atina, seramik üretimi ve resimlemenin merkez üstü olur.
 
Şark Etkisi

M.Ö. 6. yüzyıldan itibaren Ege havzasında, Doğu etkisi ve Şarkvari üslup ortaya çıkar. Şark etkisi ile geometrik dönemdeki düz, köşeli hatlar; yerini eğrilere, parçalı zigzag ve yuvarlaklara bırakır. Ayrıntılı beti, gelişir; farklı hayvan ve bitki motifleri iç içe geçer; kahraman ve Tanrıların hikâyeleri, Doğu minyatürlerini anımsatan üslup ile çizilir.

Siyah Figürler

İlk dönemlerde kil seramikleri, geometrik ve basit sembolik figürlerle boyayan zanaatkârlar; tıpkı tapınak duvarları ve alınlıklarındaki metop ve friz kabartma heykellerinde olduğu gibi zaman içinde kompozisyon sunmaya, hikâye betimlemeye başlar. Arkaikten klasik döneme geçişle beraber Yunan resim sanatı, Attika bölgesinde, amphora ve vazo betimleri ile kendini gösterir; beraberinde seramik ticareti gelişir.

M.Ö. 6. yüzyılda ile birlikte kırmızı kesit üzerine, siyah boya ile siluet çizimler yapılır, böylece Siyah Figür (Submiken) başlar. Siluet figürlerin iç detayları kazılarak verilir; Vazoyu yapan seramikçi ve boyayan ressamın eserin kenarına ismini yazmasıyla, zanaatçıdan sanatçıya evrilme ortaya çıkar. Bu tekniğin ünlü ressamı, Eksekias tır. Siyah figür ile yapılan en ünlü eser, François Vazosu dur. M.Ö. 570’li yıllara ait vazo, detay ve renk kullanımıyla Klasik Çağ sanatının numunesidir; eserde tanrılar ve insanlar işlenir, trajik dünya tasvir edilir. Çömlekçi ve ressam, üstüne isimlerini yazar: "Ergonimos beni yaptı; Kleitias beni resimledi."

Kırmızı Figür

Siyah zemin üzerine kırmızı boyalı çizimin başladığı M.Ö. 550’li yıllarda Kırmızı Figür gelişir. Kırmızı figürlerde iç detaylar fırçayla belirtilir, hatlar yine siyahtır; üslup ve teknik yetkinleşir. Klasik döneme uygun biçimde anatomi, hareket ve ideal beti incelikli işlenir. Kahramanlar Çağı’nın anlatıldığı, pagan Tanrıların ve insan öykülerinin işlendiği hikâyeci resimler üretilir. Bu tekniğin ünlü ressamı, Evfonios dur.

Amphora, Attika, François Vase, François Vazosu, geometrik figür, Hydria, kırmızı figür, Kylix, Lekythos, Pottery, Pottery Attic, seramik, siyah figür, Submiken, Vazo Sanatı, Yunan resim sanatı En parlak dönemini M.Ö. 5. yüzyılda yaşayan Atina vazo resim sanatı ve ticareti, ilerleyen dönemde stil ve incelikten uzaklaşır; kalıplaşmış tekrarlara yönelir. Roma devrinde ticaretin daha geniş coğrafyalara yayılmasıyla amphora çeşitleri çoğalır; fakat çömlek-vazo resim sanatı güdükleşir ve de zaman içinde neredeyse yok olur.


Ahmet Usta'nın Defteri