Aydın Gaşağı: Tüllüşah
Aydın Gaşağı nedir? Tüllüşah nedir?
Aydın Gaşağı veya Tüllüşah; bilimsel adı Centaurea mykalea olan bitkidir. Bitkinin anavatanı Aydın olup, ilk defa Kuşadası’ndan toplanarak bilim dünyasına tanıtılmış ve adını Samsun Dağları’nın antik ismi olan Mykale’den almıştır.
Kuşadası Belediyesi, Pamukkale Üniversitesi ve EKODOSD işbirliğiyle yürütülen Kuşadası bitkileri envanter çalışması kapsamında, çiçeklenme mevsiminin gelmesi nedeniyle 20 gündür sürdürdüğümüz Centaurea mykalea (Aydın Gaşağı) araştırmalarında, Tüllüşah’ı tespit edebildik.
Pamukkale Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ali ÇELİK ”Bu tür ülkemizin tür sayısı bakımından en zengin olan Centaurea cinsi içerisinde yer almaktadır. Günümüzde bu bitkilerden elde edilen etken maddeler tıbbi çalışmalarda, özellikle kanser araştırmalarında kullanılmaktadır. Yapılaşma baskısının olmadığı kent içerisindeki doğal habitatlarda kendilerini koruduğu görülmektedir. İleride birçok bilimsel çalışmaya malzeme olacak türlerin, doğal habitatlarının korunmasına özen gösterilmelidir.
Kuşadası Belediyesi, Pamukkale Üniversitesi ve EKODOSD işbirliğiyle yürütülen envanter çalışması sonunda tohumları toplanacak, daha sonra çimlendirilecek, tekrar doğal ortamlarına aktarılma çalışmalarını yapacağız. Buna ek olarak doğal ortamında yetişen fideleri, doğal botanik parkı içerisine transfer ederek koruma çalışmalarını yürüteceğiz.”
Endemik bir tür olan Aydın Gaşağı (Centaurea mykalea) artan yapılaşmalar ve tarım arazilerinin çoğalmasıyla birlikte, doğal olarak kalabilmiş küçük gen alanlarında çok az kalmıştır.
Dünyada sadece burada bulunan bu önemli bitki “Vahim durumda (CR) kategorisinde, yani çok yakın gelecekte yok olma riski altında bulunmaktadır.
Takriben yüksekliği 2,5 metreye kadar çıkan ve mükemmel formu nedeniyle izleyenlerin dakikalarca bakabileceği Aydın Gaşağı, 6. ve 7. aylarda çiçeklerini açmaktadır.
Aydın Gaşağı, Dünyada sadece bu bölgede yetişen endemik bir tür olması nedeniyle, Kuşadası tanıtımlarında da kullanılabilecek değerli bir bitki olup, botanik turizmi yapanlara cazip gelecek önemli bir türdür. Çok az kalması ve yaşam alanlarının tahrip olması nedeniyle, bu önemli bitkinin tanıtılması ve korunması gerekmektedir.
Kuşadası’nda tespit ettiğimiz başta Aydın Gaşağı olmak üzere, Tüylü Çan Çiçeği, Kıyı Sarımsağı, Aydın Ölmez Çiçeği ve Anadolu Ebegümeci gibi endemik ve nadir türlerin tanıtımına yönelik, kent içine tanıtım panoları yapılması ve tanıtım broşürlerin bastırılması için, Kuşadası Belediyesi’ne bir öneri götüreceğiz.
Aslında araştırıldığında Kuşadası’nda çok önemli birçok doğal kaynak türlerinin var olduğu, ancak bu türlerin bulunduğu habitatların her an tahribatlarla karşılaşabileceği görülmektedir. Turizm kentlerinde bulunan siteler arasında küçük küçük kalmış birçok doğal alan bulunmaktadır. Bu alanlar dikenli, çalı çırpı gözüyle bakılarak bilinçsizce tamamen yok edilmektedir. Aydın Gaşağı’nda olduğu gibi dünyada sadece burada yetişen bu önemli bitkiler, küçük alanların içinde kendilerini korumaya çalıştığı bilinmelidir. Bu önemli değerlerin korunması için, hem tanıtım hem de bilinçlendirme çalışmalarımız devam edecektir.