Behistun Anıtı: Behistun Yazıtları
Behistun Yazıtı nedir? Behistun Yazıtı nerededir? Behistun Anıtında neler yazılıdır?
Behistun Yazıtı (Behistun Anıtı, Behistun Yazıtları); İran'ın Kirmanşah eyaletinde, Bisütun Dağının dik yamaçlarında yerden yüz metre yüksekliğe, M.Ö beşinci yüzyılda Ahameniş İmparatoru I. Darius tarafından çivi yazısı alfabesi ile işlettirilmiş 3 dilli dilli (Farsça, Elamice ve Babilce) yazıt ve büyük taş kabartmadır.
2006 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesine alınmıştır.
Üzerinde Farsça yazı bulunan ilk kitabe olan Behistun Anıtı bir çok açıdan önemlidir. İranȋ bir dilin en eski vesikası olmasının yanı sıra, döneminde dinsel inançların ülke siyasetindeki etkisini göstermesi ve Ahura Mazda adına yer veren ilk yazılı kaynak olması açısından da değerlidir. Yaşanılan coğrafyadaki halklar ve yaşayışları hakkında bilgi sunan anıtta, dönemin siyasi güçleri (Darius'un bakış açısıyla isyanlar) hakkında da ayrıntılar yer almaktadır. Anıtta İskitlerden de bahsedilmektedir.
Ahameniş İmparatoru I. Darius döneminde hazırlanan onun imparatorluğu genişletmesinden söz eden anıtta; kral Dareios ile isyancıların liderlerinin yakalandığını gösteren sahne tasvir edilmektedir. Rölyef, Kral Dareios’un isyancılarla bizzat savaştığını göstermektedir.
Yazıtta yaşananlar Darius'un ağzından aktarılmaktadır ve bir anlamda yazıt, Kral Dareios’un Res Gestae’si sayılmaktadır
Behistun Anıtındaki yazılar:
Birinci Sütun: 'Kral Darius der ki: Ahuramazda'nın arzusuyla kralım. Ahuramazda bana krallık verdi.
Kral Darius der ki: Bunlar bana gelen ülkeler. Ben Ahuramazda'nın izniyle onların kralı oldum... Ahuramazda'nın izniyle onlar benim tâbilerim oldular...
Bu ülkelerde sadık olan insanları da destekledim; kötü olanları da cezalandırdım. Ahuramazda'nın izniyle bu ülkeler benim yasa(lar)ıma hürmet gösterdiler... Ahuramazda bana krallık verdi. Ahuramazda bana yardım etti böylece krallığı kalkındırabildim. Ahuramazda'nın arzusuyla bu krallığı tuttum... Ondan sonra Ahuramazda'ya dua ettim; Ahuramazda bana yardım etti.... Ahuramazda'nın izniyle ben kral oldum. Ahuramazda bana yardım etti.
Ahuramazda'nın izniyle Tigris (Dicle)'i geçtim .Orada Nidintu-Bel'in ordusunu ağır bozguna uğrattım....
Ahuramazda'nın arzusuyla Nidintu-Bel'in ordusunu çok fena yendim.''
İkinci Sütun: 'Ahuramazda'nın arzusuyla Babilonya'yı zaptettim ve Nidintu-Bel'i ele geçirdim... Ahuramazda bana yardım etti. Ahuramazda'nın izniyle ordum asi kuvvetleri çok fena yendi... Ondan sonra savaş yaptık. Ahuramazda bana yardım etti. Ahuramazda'nın izniyle Fravartiş'in ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattım.'
Kral Dareios der ki : Beni dinleyen ülkeler bunlardır. Tanrı Ahuramazda'nın himayesiyle ben onların kralıyım: Pers, Elam, Babil, Asur, Arabistan, Mısır, Deniz Ülkesi , Sardes, İonya, Media, Urartu, Kapadokya, Parthia, Drangiana, Aria, Harezm, Baktria, Sogdiana, Gandhara, Sktyhia, Maka, Sattagydia, Arakhosia, ve toplam yirmi üç ülke...
Kral Dareios der ki: Tanrı Ahuramazda'nın himayesinde bir yılda bunları yaptım. Kral olduktan sonra bir yılda on dokuz savaşta savaştım ve tanrı Ahuramazda'nın himayesiyle kazandım. Dokuz kralı ele geçirdim: Gomatas adlı Mecusi ki o, 'Ben Pers kralı Kyros'n oğlu Bardiya'yım', diyerek yalan söyledi ve Pers ve Media ülkelerini ayaklandırdı; Atrina adlı Elamlı ki o, 'Ben Elam kralıyım', diyerek yalan söyledi ve Babil'i ayaklandırdı; Nidintu-Bel adlı bir Babilli ki o; 'Ben Babil kralı Nabonidus'un oğlu Nabukadnezar'ım', diyerek yalan söyledi ve Babil'i ayaklandırdı; Martiya adlı bir Persli ki o, 'Ben Elam kralı İmmanieşu'yum' diyerek yalan söyledi ve Elamları ayaklandırdı; Parmartiş adlı Med ki o; 'Ben Kyaksares'in soyundan gelen Haştiritu'yum' diyerek yalan söyledi ve Media'yı ayağa kaldırdı; Şitirantahmu adlı Sagartialı ki o;' Ben Kyaksares'in soyundan gelen, Sagartialıların kralıyım' diyerek yalan söyledi Sagartialıları ayağa kaldırdı; Parada adlı bir Margialı ki o ; ‘Ben Margia kralıyım ' diyerek yalan söyledi ve Margia'yı ayaklandırdı; Umizdatu adlı bir Persli ki o; ‘Ben Pers kralı Kyros'un oğluyum' diyerek yalan söyledi ve Pers'i ayaklandırdı; Arahu adlı bir Urartu ki o; 'Ben Nabonidus'un oğlu Nabukadnezar'ım'diyerek yalan söyledi ve Babil'i ayaklandırdı.