Bir Müzecilik hikayesi: Konstantin'in parmağı nasıl bulundu?
Ünlü Fransız müzesinde Roma heykeli ayak parmağı olarak sergilenen 18 santimlik parçanın aslında ünlü İtalyan müzesinde sergilenen heykel elinin kırık parmağı olduğu anlaşıldı. İlginç keşfin, ilginç hikayesi ünlü Rus müzesinin bir sergi daveti ile başladı.
İtalya'nın Roma kentindeki ünlü Kapitolin Müzesi'nde (Capitolini Museum) İstanbul'da Doğu Roma İmparatorluğunu kuran ünlü Roma İmparatoru Büyük Konstantin'e ait olduğu sanılan dev heykelin bir kaç parçası sergileniyor.
Yaklaşık 12 metre olduğu tahmin edilen erken dördüncü yüzyıl bronz heykelinden geriye sadece başı, sol önkolu, sol eli ve bir de avucunun içine yerleştirilmiş küre kalmıştı. Üstelik sol eldeki parmaklardan ikisi de kırıktı. Onikinci yüzyıl arşivlerine göre heykelin diğer vücut parçaları yanında devasa tacı da kaybolmuştu..
Heykel parçaları; her ne kadar, müzeye aynı koleksiyondan geldikleri Romos ve Romulus kardeşleri emdiren ünü dünyayı sarmış Dişi Kurt (She-Wolf) heykeli kadar meşhur olmasa da yabana atılmayacak kadar şöhret sahibi.
Kuşkusuz, bu ünlü heykelin diğer parçalarının bir gün bulunup bulunamayacağını merak edenler olmuştur. Ama onun kırık sol el parmağı parçasının dünyanın çok ünlü bir başka müzesinde "Roma heykeli ayak parmağı" diye sergilendiği fikri kimsenin aklının ucundan dahi geçmezdi.
****
Kayıp parmağın tesadüfen keşfine yol açan gelişmeler, Benoît Mille'nin bir sergiye davet edilmesiyle başladı.
Benoît Mille; Fransa'nın Paris kentindeki dünyanın en ünlü müzelerinden Louvre müzesi'nin laboratuarda görevli antik metalurji uzmanıydı. Rusya'nın Saint Petersburg şehrindeki ünlü Ermitaj müzesinde açılacak sergiye davet edilmişti. Ermitaj müzesinde açılacak sergiye hazırlık amacıyla önce Louvre'da Kasım ayında bir sergi açmayı planlıyordu.
Açılacak sergi için de tezine danışmanlık yaptığı öğrencisi Aurelia Azema'ya özel bir görev verdi. Aurelia Azema'dan müzedeki Kampana Kolleksiyonunu (Campana’s collection) inceleyip sergiye dahil edebileceği parçaları ayırmasını istedi.
İncelenecek eşsiz koleksiyon, resim, heykel, mücevher ve muhtelif antikalardan oluşan 10 bin parçadan oluşuyordu. 1858 yılında iflasını açıklayan İtalyan işadamı ve sanat koleksiyoncusu Giampietro Campana tarafından İngiltere, Rusya ve Fransa'ya satılan eserlerdendi. III. Napoleon koleksiyonun 10.000 adet antika parçasını Louvre için satın almıştı.
****
Ulusal Fransız Müzeleri Laboratuvarı'nda çalışan Aurelia Azema, büyük bronz heykellerin üretiminde kullanılan antik çağ kaynak teknikleri üzerine doktora çalışması yapıyordu.
Kampana Kolleksiyonunu incelerken müze kayıtlarına göre bu koleksiyonun parçası olarak görünen bir bronz heykel parmağı dikkatini çekti. Louvre Müzesi envanterine 1913 yılında, BR78 referans numarasıyla “Roma heykeli ayak parmağı” olarak etiketlenmişti bu parça.
38 santimetrelik bir ayak parmağının nasıl bir heykele ait olabileceğini hayal etmeye çalışan Azema'nın kafasında soru işaretleri belirmişti.Ayak parmağı sanılan parçanın aslında bir elin kırık parmak parçası da olabileceğini düşündü. İşte o anda aklına 12 metrelik ünlü Konstantin Heykelinin parçaları geldi. Bu parmak o heykelin kırık parmaklarından birine ait olabilir miydi?
O Heykelin kırık işaret parmağının olması gereken uzunlukla, müzedeki parmak parçasınn uzunluğu örtüşüyordu. Yaklaşık 4,5 milimetre kalınlığındaki tunçtan imal edilmiş parmak parçası, Roma'daki parçalarla stilistik açıdan da benzerlikler gösteriyordu.
****
Fikrini müzedeki arkadaşları ile paylaştı. Arkadaşları Azema'nın fikrini mantıklı buldular. Arkeolog Nicolas Melard, müzenin laboratuarında 3D modelleme tekniği ile parmağın bir kopyasını üretti.
Laboratuarda üretilen parmak parçası 17 Mayıs'ta Louvre Müzesi küratörleri Françoise Gaultier ve Sophie Descamps tarafından Roma'daki Kapitolin Müzesi'ne götürüldü. Her iki müze bilim adamlarının eşliğinde yapılan karşılaştırmada parmak parçasının heykelin kırık sol eline en ince ayrıntıya kadar tam uyum sağladığı tespit edildi.
Louvre Müzesi'nde "Roma heykeli ayak parmağı" olarak sergilenen parçanın aslında Kapitolin Müzesi'nde sergilenen Konstantin'in elinin parmağı olduğu anlaşılmıştı.
****
Parmağın Louvre Müzesine gidişinden öncesi hakkında bilgi yok. Kapitolin müzesindeki heykel parçalarının müzeye bağışlanmadan önce Vatikan'da Papalık koleksiyonunda yer aldığı biliniyor. Papa IV. Sixtus koleksiyonun bronz parçalarını 1471 yılında Kapitolin müzesine bağışlamıştı. Romanın kuruluş efsanesinin sembolü ünlü Dişi Kurt heykeli de o parçalardan biriydi.
Kapitolin Müze Müdürü Parisi Presicce, parmağın ne zaman kaybolduğuna dair şu bilgileri veriyor: "Konstantin heykelinin elinde bulunan yerküre 1584 yılında Appian Yolu'ndaki sütunlardan birinde sergilenmek üzere götürüldüğü sırada parmağın koptuğu tahmin ediliyor. Çünkü 1759 yılında Abt Diego Revillas tarafından yapılan gravürde heykelin parmaksız olduğu görülüyor"
Her ne kadar heykel uzmanları, parçaların imparator Büyük Konstantin'e ait olduğuna dair fikir birliği içindeyseler de bazı akademisyenler, heykelin kurucu imparatorun halefi II. Konstantin'e ait olduğunu iddia ediyorlar.
Zülfikar Emin - arkeolojikhaber.com