Bırkleyn Mağaralarının önünü tıkayan kayalar hafriyat mı tartışması

Diyarbakır'daki önemli arkeolojik sit alanları arasında yer alan en az8 bin yıllık tarihi geçmişi olduğu belirlenen Bırkleyn Mağaraları’nın önüne kaya parçaları yığıldı. Bir iddiaya göre kayalar hafriyat olarak döküldü, bir iddiaya göre ise göçük sonucu yığıntı oluştu.

Diyarbakır Lice İlçesi ile Bingöl’ün Genç İlçesi arasında bulunan, birbirine paralel uzanan kayalıklar içinde üç ayrı mğaradan oluşan,tarihi Bırkleyn Mağaraları, Türkiye'dekipek çok alan gibi definecilerin kaçak kazılarıyla delik deşik edilen miras alanları arasına yer alıyor.

Mezopatamya'ya hayat veren nehirlerden Dicle'nin doğduğu yer olduğu için efsanelere de konu olan mağaraların duvarlarındaki yer alan kabartmaların da tahrip ediliyor.. Bırkleyn Mağaralarındaki üzücü manzaralardan biri de  pikniğe gelenlerin bıraktığı çöp yığınları.

Sputnik'ten Sertaç Kayar'ın haberine göre; Geç Neolitik Çağ’dan itibaren insanlarca kullanıldığı belirlenen Bırkleyn,  geçtiğimiz günlerde farklı bir tahribata maruz kaldı. Tarihi mağaranın girişine büyük kayalardan oluşan hafriyat görüntülendi. The Tıgrıs Tunnel (Dicle Tüneli) olarak adlandırılan mağaraların giriş kısmına boşaltılan hafriyatlar, Dicle Nehri’nin en önemli su kaynağının akışını engellerken, tarihte askeri üs olarak kullanılan kaledeki gözetleme kulelerine ve adakların kesildiği sunaklara çıkan kaya merdivenlerin girişini de kapattı.

İddiaya göre hafriyat, mağaranın üst kısmında bulunan alandan aşağıya, kimliği belirsiz kişi veya kişilerce döküldü.

Birkleyn Mağaraları’nın bulunduğu Abalı (Korxa) Mahalle Muhtarı Recep Kayran ise, Mağaraların bulunduğu bölgeye herhangi bir hafriyatın dökülmediğini savundu. Oluşan görüntünün aşırı yağışlardan kaynaklı toprak kayması olduğunu ileri süren Kayran, çevre çalışması yapılması gerektiğinin altını çizdi.

Kayran, “Ben geçen yıl hem Kaymakamlığa hem de Belediye’ye (kayyım döneminde) dilekçe ile başvurdum. Hem kaçak kazıların önlenmesi hem de temizlik ve farklı durumların önlenmesi için bölgede bekçi görevlendirilmesi konusunda talepte bulundum. Ne yazık ki bir cevap alamadım. Herkesin buraya sahip çıkması lazım” dedi.

Birkleyin'dek, kaynak suyu önce yerin altından aktığı ve doğal tünelle yeryüzüne çıktığı için Antik Çağlarda, bu rası “dünyanın bittiği yer olarak” tanımlandı.

Pilinius bu geçidi ‘ölülerin yer altı dünyasına geçtiği yer’ olarak kaydetmiştir. Güneydeki kayalığın altında ve içerisinden akan Birkleyn Suyu’nun bulunduğu mağaraya Asur Kralı I. Tiglatpileser (M.Ö. 1114-1076) ve III. Salmanassar (M.Ö. 859-828)’a ait 3 kabartma ve 5 çivi yazıtlı kitabe vardır.