Butimar: Butimar kuşu

Būtīmār nedir? Būtīmār kuşunun öyküsü nedir? Būtīmār hangi kuştur?

Butimar (Būtīmār); kimilerine göre yarı efsanevi, kimilerine göre tamamen efsanevi bir su kuşudur. Farsça'da aynı zamanda Gamḵorak (küçük kederli), Mālek al-Hazīn (Hüzün Sahibi) ve Kederin Babası olarak anılır.  Yarı efsanevi olduğunu savunanlara göre bir tür balıkçıl kuşu Butimar'dır. Ancak bu türün hangisi olduğu konusunda belirsizlik vardır. Balaban olarak adlandırılan iri yapılı, kalın boyunlu, alaca balıkçıla benzeyen sazlık kuşu Botaurus stellaris'in Butimar olduğunu savunanlar da vardır.. Çok zaman su kenarlarında bulunan ve balıkçıl denilen, sorguçlu ve kırmızı gagalı bir kuş olarak tanımlanmaktadır.

Pers İran mitolojilerinde tatlı su içmeyen deniz suyu içen ama deniz suyu içerken de denizin bitmesinden korkan bir kuş olarak anlatılır.

Butimar Kuşu, denize ve suya âşık bir kuş olarak tasavvur edilir. Bu kuş deniz kıyısına konup tek başına oturup denizi seyreden, “her gün gördüğüm bu uçsuz bucaksız deniz, bir gün kurursa, ben ne içerim?” diye tasalanan, susuzluktan ölmeye gelene kadar da sudan içmekten imtina eden, varlık içinde yokluk çeken, derya içinde deryadan nasibini almayı bilmeyen bir kuş olarak düşünülür. Bir yönü ile de kanaati ifade eder.
Efsanelerde “denizin bir gün kuruyacağından korkup hiç su içmeyen ve en sonunda da susuzluktan ölen bir kuş olarak düşünülür.

Bu nedenle varlık içinde iken kendi düşünceleri ile kendine darlık tasası çektiren, boş yere tasa ve keder içine düşen yok yere hüzne boğulan insanları ifade eden sembolik bir özellik taşır.
Butimar kuşu her daim dertli olan ve derdin de şikâyet etmeyen âşıkların hüzünlerini de sembolize etmektedir.

Butimar kuşuna Araplar “ yemam kuşu “ demişlerdir. Söylencelere göre butimar, deniz kıyısına konup, kanatlarını açıp, tek başına oturup denizi seyreden bir kuştur. Bu nedenle butimar hüznün ifadesi olmuş, üzün sahibi kuş anlamına gelen “ malik’ül hüzn balıkçılı “ olarak da ifade edilmiştir.

Būtīmār'ın yazılı Fars edebiyatındaki izi ünlü Arap Şairi (El Jahiz) Al-Jāḥeẓ, Abū ʿUṯmān ʿAmr b. Baḥr. al-Rasāʾil al-Siyāsah Jāḥeẓ (ö. 255/868) zamanına kadar sürülebilmektedir. Onun tanımı şu şekildedir:  "Dünyanın tuhaflıklarından biri de malik el-hazin'in davranışıdır, çünkü o suların veya su kaynaklarının yakınında oturuyor ve su kurumaya başlayınca onun yok oluşuna üzülüyor ve orada kalıyor. Üzgün ve depresif şekilde içme suyunun azalmasından korkarak, susuzluktan ölünceye kadar içmekten kaçınır”... Ayrıca Kazvînî, (ö. 682/1283) benzer bir özet aktarır. Bu ornitolojik efsaneye yapılan atıflar Fars edebiyatında yaygındır. En eski örneklerden biri şair Lāmeʿī Gorgānī'ye aittir (11. yüzyı): “Būtīmār hayal kırıklığı, keder ve pişmanlıkla baş başa kalır; Onun üzüntüsü, bir gün havuzun suyunun tükenebilmesidir.” Şīrāzī (ö. 1270/1853) : “Suya aşık küçük bir kuş var, adı būtīmār, çünkü o sürekli bā tīmār [lafzen. “kederli”, yani “kederli”; O, derenin kenarında oturur, su içmez, içerse derenin suyunun azalmasından korkar.” Bununla birlikte efsane,

Būtīmār'ın zoolojik olarak hangi kuştan esinlenerek türediği tartışma konusudur.onunda da susuzluktan ölür...