Çatalhöyüklülerin insan dişlerinden kolye yaptıkları keşfedildi

Laboratuvarda yapılan incelemeler Çatalhöyük'teki arkeoloji kazılarında bulunan yaklaşık 8-9 bin yıllık 3 insan dişinin kolye olarak kullanıldığını tahmin ettiriyor. Makroskopik, mikroskobik ve radyografik analizler üçte ikisi bilinçli olarak yontularak şekillendirilmiş dişlerin takı olarak kullanıldığını işaret ediyor. Paleontologlar takı yapılan dişlerin yetişkinler olmasını manidar buluyor.

Çatalhöyük'te insan dişinden yapılmış takılar keşfedildi

Çatalhöyük'te bulunan 3 insan dişinin takı olduğu ortaya çıktı.

Journal of Archaeological Science: Reports (Arkeolojik Bilimler Dergisi: Raporlar) dergisinin Aralık 2019 sayısıda yayınlanacak Scott D.Haddow, ChristinaTsoraki, Milena Vasić, Irene Dori, Christopher J.Knüsel, Marco Milella imzalı "Türkiye’nin Çatalhöyük neolitik alanından çıkan tadilatlı insan dişlerinin analizi" (An analysis of modified human teeth at Neolithic Çatalhöyük, Turkey) başlıklı makaleye göre, Çatalhöyük’te görünüşe göre takı olarak kullanılmak üzere şekli insan eliyle değiştirilmiş 3 insan dişi bulundu. Çoklu analizler dişlerdeki kasıtlı tadilatı doğrularken bölgede insan dişinin takı olarak kullanıldığında dair başka bulgu olmadığına da dikkat çekildi.

Arkeolog yazar Kristina Killgrove imzasıyla Forbes Dergisinde 14 Kasımda söz konusu makaledeki bilgilere dayarak yapılan habere göre; arkeolojik alanlarda hayvan dişlerinden ve kemiklerinden yapılmış  takılar bulunması son derece normal görülürken, insan dişlerinin kolye olarak kullanıldığının keşfedilmesi arkeologları şaşırttı.

Çatalhöyük Türkiye'nin Konya ilinin Çumra ilçesi sınırlarında yer alan, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmiş MÖ 7100 – 5500 yılları arasında yerleşim saptanmış dünyaca ünlü bir arkeolojik alan. Çatalhöyük'te 1960’lı yıllardan beri yapılan arkeoloji çalışmaları, antik kentin çağına göre hayli kalabalık nüfusa sahip olduğunu gösteriyor.

Çatalhöyük'te bulunan sıradışı takılar

Çatalhöyük'teki yerleşim alanlarında bulunan figürler ve özeliikle de boğa başları ile av temalı duvar resimleri  Neolitik toplum için hayvanların önemini gösteriyor. Çatalhöyük'teki evler kadar mezarlardan da çpok sayıda hayvan kemiği ve dişinden imal edilmiş takılar çıkıyor. Bu nedenle hayvan dişlerinden ve kemiklerindenimal edilen takı malzemeleri oldukça doğal buluntu olarak sınıflanıyor.  Ancak üç farklı diş bulgusu oldukça sıradışıydı ve arkeologları şaşırttı: Çünkü kolye olarak kullanılan dişler insanlara aitti.

Scott Haddow liderliğindeli uluslararası ekibin yaptığı araştırma; bilinçli olarak delinmiş ve takı haline getirilmiş insan dişlerini yaklaşık olarak MÖ 6.500 yıllarına tarihlendirdi. Araştırma ekibi stereomikroskop sayesinde; deliklerin nasıl açıldığını, dişlerin ne olarak kullanıldığını daha iyi anlamayı başardı.

Yapılan analizler, iki dişin köklerinin mekanik olarak koni şeklinde bir delme aleti kullanılarak delindiğini gösteriyor. Dişlerden ikisinde ise “uzun süreli kullanımdan dolayı aşınma izleri olduğu dikkat çekiyor.

İnsan dişlerinin, takı oluşturmayı meslek edinmiş usta eller tarafından şekillendirildiğini belirten araştırmacılar, dişlerin, çiğneme kaynaklı aşınmaya izlerine göre en az orta yaşlı yetişkinlerden söküldüğünü savunuyorlar.

İki dişin sahibinin, diş kaybına neden olabilecek hastalık taşımadığı da tahmin edilebiliyor.

Scott Hadd;  “Bu verilere dayanarak, dişlerin bilinçli şekilde sökülmüş olduğunu söyleyebiliriz. İki dişin sahipleri öldükten sonra söküldüğünü de tahmin edebiliyoruz.  Bir ölünün dişlerinin çıkarılması hayli zor iş ancak Çatalhöyük’teki ölü gömme kültürü ve kafatatası kültü de göz önüne alınırsa mümkün görünüyor. Uygulamanın kökeni nedir, ne sıklıkla insan dişleri takı amaçlı kullanılmıştır,onlar için bu kullanım ne ifade ediyordu, şimdilik bu sorulara cevap vermek zor. Ancak şaşırtıcı bir estetik anlayış ve ilginç bir sembolik malzeme seçimi olduğu ortada.

Arkeologlar  dişlerin iki kişinin özel durumlarını baz alarak seçilip seçilmediğini merak ediyor. Delikli insan dişlerin yetişkinlere ait olması, onların daha yüksek sosyal satüde olabileceğine yorumlanıyor.

Haddow, “Bunlar, Yakın Doğu’da belgelenen kasıtlı olarak modifiye edilmiş dişlerin ilk örnekleri. Sıvalı kafatasları gibi diğer ölü gömme uygulamalarının iyi belgelenmiş örnekleri göz önüne alındığında oldukça şaşırtıcı. Bu materyal seçimler, daha derin bir sembolik değer ortaya koyuyor. Şu anda tam olarak anlamını kavrayamıyoruz. Gelecekte daha fazla insan dişi takı bulunması durumunda, arkeologlar bunların gerçek önemlerini belirleyebilirler.” diyor.

Zülfikar Emin - Arkeolojikhaber.com