Circus

Circus nedir?

Circus: Latince "daire, halka" anlamındadır.

Circus; Sirk 

Antik Roma'da içinde bazı oyunların oynandığı, at ve araba yarışlarının düzenlendiği, dikdörtgen planlı ve bur ucu yarım daire biçiminde özel bir yapıdır.

Yunan Hipodromosları ve Etrüsk yarış pisti bu yapıların öncülü olarak kabul edilmektedir.

Antik Yunan mimarlığında at ve araba yarışlarının gerçekleştirildiği U biçimi planıyla stadiona benzer bir yapıdır.

Circusların her iki uzun kenarında ve yarım daire şeklindeki uç kısmında bir kapı (porta triumphalis) yer almaktaydı. Orta kısmında yer alan arena kum ile kaplıydı. Yarış arabaları carceres-Carcer olarak isimlendirilen, üzeri kubbeli yerde durur ve yarışa oradan başlarlardı.  Yarış pistinin ortasında, uzun kenarlara paralel spina adı verilen ve üzerinde genellikle heykellerin buluduğu bir set yer almaktaydı. Spinanın iki ucunda yaış arabalarının dolanabilmeleri için açıklık birakılmıştır. Bu dönüş yerlerinde  ise metae denilen, kısa sütun şeklindekiişaretçiler yer almaktaydı. 

Her yarışta kaç tur kaldığı veya yarışın bitişi ile ilgili olarak spinadan işaretler çekilirdi. Her turdan sonra bunların biri indirilirdi. Turların sayısı büyük tahta yumutalar (septem ovo) ile bronzdan yapılmış yedi yunus ile belitilirdi. Varış çizgisi (calx) ise genellikle hakem tribününün (tribunal iudicum) yakınlarında olurdu. Circuslara büyük bir kapıda (porta pompae) girilip  çıkılmaktaydı. Roma'lı devlet adama Julius Caesar, circusların arena kısmının etrafına 3 metre genişliğinde içinde su dolu kanal yaptırmıştır. 

Circusların erken ve en büyük örneği Roma'daki Circus Maximus'tur. M.Ö. 1. yüzyılda 150 000 kişi alacak şekilde yeniden inşa edilen ve M.Ö. IV. yüzyılda 250 000 kişilik kapasiteye ulaşmış oalan bu yapının boyutları 610X190 metre idi. 

2. Circus: Latincede daire, halka anlamına gelir. Roma döneminde at ve araba yarışlarının yapıldığı dikdörtgen planlı uzun yapı.

Yarışların yapıldığı alan olan arenanın kısa kenarlarmdan biri yuvarlak, öbürü düzdür. Düz kenar hem circusun girişi hem de sürücülerin arabalarıyla yarışa başlamak için bekledikleri yerin (carceres) bulunduğu bölümdür. Öteki kenarlar boyunca seyirci tribünleri yükselir. Arenayı iki uzun kulvara bölen alçak duvarın (spina) uçlarında dönüş noktalarını belirleyen sütunlar vardır. Bunlardan birinin yanındaki hareketli yedi mermer figür, yapılan tur sayısını belirtmek için kullanılırdı. Cırcuslann yuvarlak ucu bir dönemde gladyatör dövüşleri için de kullanılmış, daha sonra bu dövüşler amfi tiyatrolarda yapılmıştır. Belli şenliklerin genellikle son günü yapılan yarışlar önemli birer sosyal olaydı. Benzer özelliklere sahip olan hipodrom, circusun Yunan mimarisindeki karşılığıdır. Bu yapı tipine benzeyen stadionlardaysa atletizm yarışları yapılırdı