Da Vinci başyapıtı sayılan Salvator Mundi sahte mi, gerçek mi?
Ünlü ressam Leonardo da Vinci'ye ait olduğu kabul edilen dünyanın en pahalı tablosu Salvator Mundi, gerçek mi sahte mi, tabloya ne oldu ve şu an nerede?
Dünyada sanat çevreleri bu olayı tartışıyor: Bir Suudi Prensi tarafından 450 milyon dolara satın alınan Leonardo da Vinci başyapıtı Salvator Mundi sahte mi, orijinal mi?
National Gallery’nin 2011’de ziyaretçi rekoru kıran Leonardo da Vinci sergisinde, sonradan sahte olduğu dedikodularıyla şöhreti sarsılacak olan Salvator Mundi eseri de yer alıyordu. Bu küçük yağlı boya resimde, sağ elini yukarı kaldırmış, sol eliyle de dünyayı temsil eden bir kristal küre tutan Hz. İsa'yı görüyoruz. Yüzlerce yıl özel koleksiyonlarda saklanan, Avrupa saraylarının ve İngiliz kır evlerinin duvarlarını süsleyen bu şaheserin güzelliğinden kimse şüphe etmiyor. Şüphe edilen tek nokta; orijinal olup olmadığı. Zira eser sahibi olarak ismi geçen kişi, gelmiş geçmiş en büyük sanatçılardan biri olarak kabul gören Leonardo da Vinci...
Halbuki bundan sadece 60 yıl önce Salvator Mundi, bir İngiliz baronunun koleksiyonunda keşfedilmemiş bir eser olarak 45 euro'ya el değiştirmişti. 2005'te restore edilip 2008 yılında Leonardo da Vinci'ye ait olduğu onaylanana kadar pek de meşhur değildi. Bir Suudi Prensi tarafından 450,3 milyon dolara satın alındığında, bir anda 'dünyanın en pahalı tablosu' haline geldi.
Suudi Prens, Salvator Mundi'yi neden satın aldı?
Peki Suudi Prensi bu kadar para verip Salvator Mundi'yi neden satın aldı? Cevabı basit: Louvre Abu Dabi Müzesi'nde sergilenmesi ve hatta bu müzenin 'imza eseri' olması için... Prens, Kültür ve Turizm Bakanlığı adına resmi satın alıp hediye etmişti. Ancak Salvator Mundi hiçbir zaman müzede sergilenmedi. Neden sizce? İşte bu sahtelik dedikoduları yüzünden... Peki Salvator Mundi şimdi nerede? İşte o konuda kimsenin bir fikri yok! Belki müzede bir odada kilit altında tutuluyor, belki bir laboratuvarda inceleniyor, belki de bir Suudi sarayındaki büyük bir salonda, duvarda asılı... Birçok sanatsever, Salvator Mundi'nin bir daha görülüp görülmeyeceğini merak ediyor.
Ceviz tuval, Leonardo da Vinci'nin tercih ettiği bir yüzey
Eserin orijinal olduğunu düşünenlerin sayısı da az değil... Yağlı boya pigmentlerinin ressamın her zaman kullandıklarıyla aynı olduğu biliniyor. Ceviz ağacı tuvaline yapılması da, bir başka kanıt. Ceviz tuval, Leonardo da Vinci'nin tercih ettiği bir yüzey çünkü... Ancak eserin sahte olduğundan şüphelenenlerin de geçerli argümanları var. Öncelikle, bu resmin 'atölyede üretilmiş bir Leonardo' olabileceğini söylüyorlar: Yani asistanlardan biri tarafından yapılmış olma ihtimalini yüksek buluyorlar...
Şüphecilere göre, Leonardo da Vinci en iyi ihtimalle, bu tabloya minik bir ayrıntı eklemiş olabilir. Ve bu 'minik ayrıntı', kesinlikle bir 'imza' sebebi olamaz.
Örneğin Oxford Üniversitesi'nde Leonardo da Vinci uzmanı olan Matthew Landrus, Salvator Mundi'nin, Vinci’nin asistanı Bernardino Luini’nin eseri olduğunu düşünüyor.
Jacques Franck: Louvre Müzesi personeli bile eserin sahte olduğunu biliyor
Bir Fransız uzman olan Jacques Franck ise işi daha da ileri götürüp, Louvre Müzesi personelinin bile 'Salvator Mundi'nin Leonardo'nun yapmadığını' bildiğini iddia ediyor.
Kimsenin tartışmadığı başka bir şey daha var: Resmin son yıllarda kapsamlı bir restorasyon geçirmiş olması... 2005 yılında, New York sanat galericileri Alexander Parrish ve Robert Simon, 10 bin dolara Salvator Mundi'yi satın aldılar. O zaman çekilen fotoğraflarda, resimdeki beyaz çizgiler ve Hz. İsa'nın saçlarında, çenesinde, burnunda, alnında ve sol göz kapağında büyük boya lekeleri görünüyordu. Eser restorasyon geçirdikten sonra, 2013 yılında Yves Bouvier'e 58 milyon euro'ya satıldı. 2017 yılında ise 100 milyon euro'luk rekor fiyata Rus Dmitry Rybolovlev'e geçti.
Ünlü sanat simsarı Philip Mould, “Restorasyon ne kadar kaliteli yapılırsa yapılsın, bu işlemden sonra eserin önemli bir kısmının restoratöre ait olduğunu kabul etmek zorundayız” diyor: "Ben Salvator Mundi'yi 2011'deki sergide gördüm. Restorasyon son derece iyi kalitede yapılmıştı. Ancak restorasyon, restoratörlerin çalışmasıdır. Kaliteli bir restorasyon geçirmiş orijinal bir resimden arta kalanlar var elimizde.”
Mold, eserin orijinal olduğunu düşünenlerden. Ama yine de kesin konuşmak istemiyor.
Michael Daley: Bu eli sadece Leonardo yapabilir
Sanat koruma grubu olan ArtWatch UK'nin kurucusu ve yöneticisi Michael Daley ise Leonardo'nun bu esere sadece bazı detaylarla katkıda bulunduğundan, resmin tamamını yapmadığından son derece emin: “Bu iddiaların hiçbir dayanağı yok. Resmin Abu Dabi Louvre'un bir imzası olması istendi. Bir öğrenciye burs vermek gibi bir şey... Ama aynı zamanda Leonardo'nun sanatına hakarettir. Resmin Leonardo dönemine ait olduğu kesin. Fakat sanatsal kalite, uyum ve tutarlılık meselesi düşündürücü.”
Teknik detayları öğrenmek isteyenler için internette birçok bilgi var. Özet geçmek gerekirse birçok uzman resimdeki flu, dumanlı görüntünün, ufuk çizgisi olmamasının Leonardo Da Vinci'yi anımsattığını kabul ediyor.
Michael Daley, “Resmin en iyi kısmı, sadece Leonardo'nun yapabileceği Mesih'in havadaki eli” diyor: "Üst üste binmiş iki parmak, bilek ve yanındaki kumaşın akışı çok iyi. Ama diğer iki parmak ve başparmak iyi değil. Buradaki çizgiler, anatomik olarak doğru olan diğer Leonardo da Vinci resimlerine hiç benzemiyor. Leonardo'nun stüdyosundaki bazı resimlere sadece küçük dokunuşlar yaptığını, her şeyi bizzat ele almak yerine, asistanlarına rehberlik ettiğini biliyoruz. Bence Salvator Mundi de bu eserlerden biri."
Restorasyondan önce yapılan tetkiklerde, sanatçı tarafından resmi mükemmelleştirmek için daha önce bazı eskizler yapıldığını gösteren izler de bulunmuştu. İsa'nın baş parmağı, resmin altında kalan eskizlerde farklı bir konumdaydı. Bazıları için bütün bunlar da bir kanıt...
Diyorlar ki, Leonardo tatmin olana kadar başparmağın çeşitli pozisyonlarını denemiş. Şimdiki soru, Paris ve Abu Dabi'de bulunan iki Louvre’un bu tartışmalı eseri sergilemeye ve halkın kendi kararını vermesine müsaade edip etmeyeceği...