Diyarbakır'ın Kulp ilçesinde 1500 yıllık kilise yanında çocuk mezarlığı keşfedildi
Diyarbakır'ın Kulp ilçesi'nin İnkaya Mahallesi'nde antik dönemde taş ocağı olarak kullanıldığı tahmin edilen alanda iki yıldır süren arkeoloji kazısında, önce 1500 yıllık bir kilise kalıntısı, sonra kilise yakınlarına gömülmüş, tamamı 0-6 yaş arasında ölmüş 54 çocuğun gömüldüğü mezarlık gün yüzüne çıkarıldı.
Diyarbakır'ın Kulp ilçesi'nin İnkaya Mahallesi'nde 2018 yılında yapılan arkeolojik yüzey araştırmasında Bizans İmparatoru 1. Anastasius dönemine ait sikke bulunmuş, 2021'de Diyarbakır Müze Müdürlüğünce arkeoloj kazısına başlanmıştı.
35 kişilik ekiple süren kazılarda geçen yıl 1500 yıllık kilise kalıntısı ortaya çıkarılmış, ardından kazılar eski taş ocağı olarak değerlendirilen alanda yoğunlaştırılmıştı. Ardarda çıkan mezarlarla alanın aynı zamanda bir nekropol olduğu anlaşılmıştı. Nekropol aynı zamanda arkeologlar için gerçek bir süpriz ortaya çıkartmıştı: Nekropole sadece çocuklar gömülüydü...
Müze Müdür Vekili Müjdat Gizligöl: Bazı mezarlarda birden fazla çocuk gömülü
Diyarbakır Müze Müdür Vekili Müjdat Gizligöl, 2018'de Devlet Su İşlerinin destekleri, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün izni doğrultusunda kırsal İnkaya Mahallesi'nde arkeolojik yüzey araştırmalarıan başladıklarını ve geçen yıl eski taş ocağı olarak değerlendirdikleri alanda kazı yaptıklarını hatırlatarak, "Burada kazılarda şu ana kadar 50 mezar bulduk. Bugün de 4 mezara ulaştık. Şu anda kaldırma işlemleri devam ediyor. Yani toplamda 54 mezarın olduğunu biliyoruz. Bu bakımdan bizim için çok ilginç bir sonuç. Muhtemelen burası taş ocağı olarak kullanıldıktan sonra bir nekropole dönüştürüldü ve sadece çocuklar buraya gömüldü."
Bazı mezarlara birden fazla çocuğun gömüldüğünü tespit ettiklerini dile getiren Gizligöl, "Mezarların etrafında kireç taşından sanduka oluşturulmuş ve kireç taşıyla üzeri kapatılmış. Mezarlar, doğu-batı doğrultusunda, gelişigüzel bir gömülme yok." ifadelerini kullandı.
Toplanan kemikleri kazı evine götürdüklerini belirten Gizligöl, "Kemiklerin yaş, cinsiyet ve ölüm sebepleri hakkında ayrıntılı bir çalışma yürütülecek. Tamamının çocuk bireylere ait olduğu mezarlık bir alan, çok karşılaşılan bir durum değil." dedi.
Antropolog Dr. Nazlı Akbaş: Mezarlar 0-6 yaş arası bebek ve çocuklara ait
Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde araştırma görevlisi ve antropolog Dr. Nazlı Akbaş da daha önce alanda yapılan kazılarda kilise kalıntısı bulunduğunu hatırlatarak, kilisenin erken Bizans Dönemi'ne ve yaklaşık 1500 yıl öncesine tarihlendirildiğini düşündüklerini ifade etti.
Akbaş, kilisede mezarlar tespit edilmesine ilişkin "Erken Bizans'ta 'aziz' ve 'şehit' kültürü olduğu için kiliselerde yerleşim içi gömüler söz konusu olabiliyor. Taş ocağı ismini verdiğimiz bu alanda 0 ile 6 yaş aralığında sadece bebek ve çocuklara ait mezarlar bulundu. Yapılan ön inceleme doğrultusunda, bebek ve çocukların herhangi bir salgından dolayı ölmüş olduklarını düşünmüyoruz ancak detaylı iskelet çalışması henüz gerçekleştirilmedi" dedi.
Henüz vaftiz edilmeyen bebek ve çocuklar olma ihtimali büyük
Ön incelemelerde bazı hastalıklar tespit ettiklerine dikkat çeken Akbaş, "Bu dönem ve bu coğrafya için anemi oldukça yaygın bir hastalıktı. Fakat hepsinde gözlemlediğimiz bir salgın hastalık belirtisi yok. Bebeklerin söz konusu alana gömülmesinin Hristiyanlığın erken Bizans dönemindeki vaftiz kültürüyle ilişkili olduğunu düşünüyoruz. Erken Hristiyanlık döneminde vaftiz edilenler genelde yetişkinler oluyordu. 10'uncu yüzyıldan sonra çocukların vaftiz edilmesi gerektiği yasallaştı. Bunların erken Hristiyanlık dönemine ait olduklarını düşünüyoruz. Bu nedenle vaftiz edilmemiş yani henüz Hristiyan olmayan bebek ve çocuklar. Vaftiz edilmediği için de kilise içine değil de kilise dışına gömülme ihtimali üzerinde duruyoruz." açıklamasında bulundu.
Çocukların gömüldüğü mezar örneğinin Afyonkarahisar'daki Amorium kazılarında da bulunduğunu ifade eden Akbaş, orada 10'uncu ve 11'inci yüzyıla tarihlendirilen mezarlığın belli bir alanında sadece bebek ve çocukların gömülü olduğunun ortaya çıktığını, mezarlığın yakınında da bir vaftizhane tespit edildiğini ancak Kulp'taki kazıda vaftizhaneye rastlanmadığını söyledi.
Arkeolog Başak Oban: Sadece çocuklara ait mezarlığın bulunması ilginç bir durum
Kazı ekibinden arkeolog Başak Oban da alanda çocuk mezarlarıyla karşılaştıklarında hem şaşırdıklarını hem de heyecanlandıklarını belirterek, "Gittiğim hiçbir alanda toplu olarak bu kadar çok çocuk mezarına rastlamadım. Bir alanda toplu olarak sadece çocuklara ait mezarlığın bulunması ilginç bir durum." dedi.
Ahmet Kaplan, Yusuf Orak - AA