Elazığ'daki 226 yıllık camide kapatılan duvar motifleri ortaya çıkarıldı

Elazığ'ın Keban ilçesinde 226 yıllık, tarihi Yusuf Ziya Paşa Camisi ve Külliyesi'nde yürütülen restorasyon çalışmaları sırasında, Osmanlı kültür ve sanatını yansıtan, yıllar önce sıvayla kapatıldığı tespit edilen eşsiz duvar motifleri ve kalem işi bezemeler gün yüzüne çıktı.

Osmanlı döneminde Yusuf Ziya Paşa tarafından 1794 yılında cami, medrese, şadırvan, kütüphane ve çeşmeden oluşan külliye şeklinde inşa edilen ve ibadethane olarak da kesintisiz hizmet veren tarihi camide, Malatya Vakıflar Bölge Müdürlüğünce 2017'de başlatılan restorasyon ve güçlendirme çalışmaları yüzde 90 tamamlandı.

Restorasyon çalışmasında, 18. yüzyıl Osmanlı kültür ve sanatını yansıtması bakımından büyük önem taşıyan motifler ve kalem işi bezemelerin, yıllar önce duvar ve kubbede yapılan tadilatlar sonucu sıva ile kapatılarak üzerlerine orijinallerinden daha küçük boyutlarda, renk ve doku bakımından orijinallerini yansıtmayan kopyalarının yapıldığı, kimilerinin ise sadece sıvanarak ya da tamamen kazınarak yok edildiği tespit edildi.

Ortaya çıkarılan duvar motifleri ile kalem işi bezemeler, yürütülecek kapsamlı ve hassas bir restorasyon çalışma ile aslına uygun bir şekilde yeniden canlandırılacak.

Malatya Vakıflar Bölge Müdürü Kenan Doğan, Kültür ve Turizm Bakanlığının koordinasyonunda ve Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün desteğiyle sorumluluk sahalarında bulunan illerde ata yadigarı yapıların hem ayağa kaldırılması hem de turizme kazandırılması noktasında önemli çalışmalar yürüttüklerini belirtti.

Bu kapsamda 18. yüzyıl Osmanlı eseri olan Yusuf Ziya Paşa Camisi ve Külliyesi'nde yürütülen restorasyon ve güçlendirme çalışmasını yüzde 90 tamamladıklarını aktaran Doğan, şöyle konuştu:

"Yusuf Ziya Paşa, Osmanlı padişahları III. Selim ve II. Mahmud dönemlerinde iki defa sadrazamlık yapmış ve en uzun süre Maadan-i Hümayun Eminliği görevinde de bulunmuş bir devlet adamıdır. Maadin-i Hümayun Emini olarak çalıştığı dönemde halkın sevgi ve saygısına mazhar olan Yusuf Ziya Paşa, Keban ilçesinde adıyla cami, medrese, şadırvan, kütüphane ve çeşmeden oluşan bir külliye inşa ettirmiştir. Doğal sebeplerden yorgun düşen tarihi yapıda 2017'de başlatılan restorasyon ve güçlendirme çalışmaları ile, kurşun üst örtüsünü ve yer döşemelerini yeniledik, kubbe ve duvarlarındaki güçlendirme çalışmalarını tamamladık. Caminin tüm eksiklikleri giderilerek tüm yapı elden geçirildi. Şadırvan, çeşme, hünkar ve kadınlar mahfili gibi yapıları aslına uygun bir şekilde restore edip çevre düzenlemesini tamamlanma noktasına getirdik."

- Çalışma titizlikle yürütülüyor

Doğan, caminin duvar ve kubbe yüzeylerinde, yenileme çalışmaları kapsamında raspa yaptıklarında, Osmanlı son dönem kültürünü ve sanatını yansıtan orijinal duvar motifleri ile kalem işi bezemeler ortaya çıktığını dile getirdi.

Asırlık motif ve kalem işi bezemelerin, yıllar önce duvar ve kubbede yapılan tadilatlar sonucu zamanla sıva ile kapatılarak üzerlerine orijinallerinden daha küçük boyutlarda, renk ve doku bakımından orijinallerini yansıtmayan kopyalarının yapıldığını tespit ettiklerini ifade eden Doğan, şöyle devam etti:

"Kubbede yapılan raspa sonucunda daha çok Selçuklu döneminde gördüğümüz altıgen yıldızlardan oluşan 'Mühr-i Süleyman' motifi gibi çeşitli motifler ve kalem işi bezemeler ortaya çıkarıldı. Ortaya çıkarılan diğer motifler ile kalem işi bezemelere bakıldığında, desen hakimiyetinin tamamen bitkisel süsler üzerinden oluştuğu görülmektedir. Kullanılan desenlere bakıldığında ise barok etkisi görülmektedir. Genel olarak baktığımızda ağırlıklı bitkisel motifler göze çarpıyor, bu motifler içerisinde servi ağacı, hurma ağacı ve hayat ağacı dikkat çeken motiflerdir. Yine yapının içerisinde İslam sanatında daha çok yazma eserlerde gördüğümüz salbek ve şemse desenlerle bezenmiş motiflerde ortaya çıkarılmıştır. Bunların dışında ileri geometrik motifler de bulunmaktadır. Külliyenin kuzey doğu kısmında yer alan hat yazılarında Yusuf Ziya Paşa'nın kendine ait beyitleri yer almaktadır."

Orijinal duvar motifleri ile kalem işi bezemelerin ihyası ve özgün haline kavuşması amacıyla yapılan çalışmaların büyük bir titizlikle yürütüldüğünü anlatan Doğan, cami ve külliye içerisindeki araştırmaların devam ettiğini bildirdi.

- Bölgedeki nadir yapılardan biri

Doğan, Yusuf Ziya Paşa Camisi ve Külliyesi'nin, 18. yüzyıl Osmanlı mimarisini, kültürünü ve sanatını yansıtması bakımından bölgedeki nadir yapılardan biri olduğuna dikkati çekti.

Cami ve külliyenin duvar ve kubbelerinde yer alan motif, kalem işi bezemeler ile hat yazılarının eşsiz nitelikte olduğunu vurgulayan Doğan, "Önümüzdeki yıl restorasyon çalışmalarının tamamlanması ile atalarımızdan aldığımız bu emaneti yeniden eski görkemine kavuşturarak hem ibadete açacağız hem de turizme kazandıracağız." ifadesini kullandı.

Ata yadigarı eserlerin restorasyonunu yaparak bunları gelecek nesillere sağlam bir şekilde aktardıklarını belirten Doğan, insanların, Yusuf Ziya Paşa Camisi ve Külliyesi gibi ata yadigarı mekanları ziyaret ettiklerinde, tarihi ve manevi atmosferinden keyif alacaklarını, huzur bulacaklarını sözlerine ekledi.

AA İsmail Şen,Pirhasan Doğan