Evliya Çelebi, Hoca Ahmet Yesevi'nin torunu olabilir
Prof. Dr. Nusret Çam, Evliya Çelebi'nin az bilinen özelliklerininden birinin de Hoca Ahmet Yesevi soyundan gelmesi olduğunu söyledi:
Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Tarihi Anabilim Dalı emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Nusret Çam, "3,5 ay gece gündüz çalıştım ve Evliya Çelebi'nin katettiği yolların toplam uzunluğunu kilometre cinsinden buldum. Evliya Çelebi'nin 53 yıl boyunca yaptığı seyahatlerde katettiği toplam yol, 350 bin kilometre. Dünya ile ay arası kadar bir mesafe." dedi.
Prof. Dr. Çam, "Aşk Olsun Seyyahlar Sultanı Evliya Çelebi" adlı kitabında, 25 Mart 1611'de doğan ve Osmanlı Dönemi'nin önemli gezginlerinden ve yazarlarından olan Evliya Çelebi'nin hayatından önemli kesitlere yer verdi.
AA muhabirine Evliya Çelebi hakkındaki araştırmalarına ilişkin değerlendirmelerde bulunan Çam, Evliya Çelebi'nin hayatına ilişkin çalışmalarının 1983'de başladığını belirtti.
Öncelikle Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde sözü geçen bilgilerin doğruluğu ve güvenilirliğine ilişkin çalışmalar yaptığını anlatan Çam, "Evliya Çelebi'yi önce sanat tarihi açısından araştırdım. Camiler ve tarihi eserler hakkında söyledikleri ne kadar doğru, ne kadar gerçekçi bunun irdelemesini yaptım. Sonra eserlerinde bahsettiği konular, arşiv belgeleriyle teyit edilince sanat tarihi bakımından da güvendim. Zamanla tanıdıkça kendisini çok sevdim ve daha fazla araştırma yapmaya başladım.Öğrencilerime Evliya Çelebi'nin hayatına ilişkin doktora tezleri verdim." diye konuştu.
Evliya Çelebi'nin insanları seven, sıcak kanlı, mert, yardımsever ve nüktedan taraflarının ön plana çıktığına değinen Çam, "Evliya Çelebi'nin az bilinen özellikleri arasında Hoca Ahmet Yesevi soyundan gelmesi çok ilginç bir ayrıntıdır. Kitaplarında 19 yerde geçer, 'Dedem' diye bahseder." ifadelerini kullandı.
Prof. Dr. Çam, Evliya Çelebi'nin özellikle ne kadar yol katettiğini merak ettiğini vurgulayarak, bununla ilgili araştırmalar yapmaya başladığını anlattı.
Dönemin şartları içerisinde toplam 31 ülke gezen Evliya Çelebi ile ilgili Seyahatnamesi'nde geçen yazılardan hareketle bu çalışmaları yürüttüğünü bildiren Çam, şöyle devam etti:
"3,5 ay gece gündüz çalıştım ve Evliya Çelebi'nin katettiği yolların toplam uzunluğunu kilometre cinsinden buldum. Evliya Çelebi'nin 53 yıl boyunca yaptığı seyahatlerde katettiği toplam yol, 350 bin kilometre. Dünya ile ay arası kadar bir mesafe. Dünya üzerinde hiçbir seyyah bu kadar yol katetmemiştir. Marco Polo'nun da ötekilerin de hiçbirinin yoktur. Tek tek, kilometre kilometre hesaplayarak bu sonuca ulaştım. Yaya yürüdüğü yerleri 5 kilometre, 7 kilometre de atla gittiği mesafeyi hesap ettim. Hatta bazılarını hesaplayamadım. Çünkü Halep'e 11 defa gittiğinden bahsediyor. 'Basra'dan Mekke'ye gittim 'diyor ama daha önce de gittiğini dile getiriyor. Yani hayatı seyahatle geçen bir insan, yaşamı boyunca en az 350 bin kilometre yol gitmiş."
Tarihçiler arasında "O zamanki şartlar altında bir insan bu kadar gezebilir mi'' diye bir şüphenin olduğunu aktaran Çam ancak gittiği ve bahsettiği yerlere ilişkin hikayelerinde tarife uygun haritalarla bunların ispatlandığını kaydetti.
- "Evliya Çelebi Türkiye'nin ilk sanat tarihçisidir"
Birçok ölü dil ve lehçenin de Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinden öğrenildiğine işaret eden Çam, "Evliya Çelebi aynı zamanda Türkiye'nin ilk sanat tarihçisidir. Çünkü bazı eserleri çok ayrıntılı anlatıyor. Bu özelliğiyle de Türkiye'nin ilk sanat tarihçisi olduğunu söyleyebilirim." dedi.
Prof. Dr. Çam, Evliya Çelebi'nin aynı zamanda Kuran-ı Kerim'i 9 saatte ezbere okuyan çok iyi bir hafız, minyatür tarzında resimler yapan iyi bir ressam, saray duvarlarını süsleyen iyi bir hattat ve tiyatro yeteneği güçlü bir kişi olduğunu bildirdi.
Gençlere, Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sini mutlaka okumaları tavsiyesinde bulunan Çam, "Çelebi'yi sadece okumakla kalmasınlar, insan olarak da örnek alsınlar." diye konuştu.
Evliya Çelebi gibi kendisinin de 31 ülke gezdiğini belirten Prof. Dr. Çam, görmek istediği birkaç ülke daha olduğunu sözlerine ekledi.
Yıldız Nevin Gündoğmuş - AA