Fethiye Camii, kiliseden camiye, depodan müzeye dönüşmüş
Fatih’teki Fethiye Müze Camii'nin bugünkü halinin tarihi öyküsü hayli ilginç.
Ortaya çıkarılan belgeye göre; Fatih’teki Fethiye Camii’nin, 1945 yılında resmi gazetede yayınlanmayan bir Bakanlar Kurulu kararı ve Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün imzasıyla müzeye çevrildiği
İstanbul IV Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Müdürü Ahmet Hamdi Bülbül tarafından Yedikıta Tarih ve Kültür dergisinde kaleme alınan “Fethiye Camii Nasıl Müze Oldu” isimli dosya’da arşiv belgeleri ile birlikte çarpıcı bilgiler yer alıyor.
Bülbül, Ayasofya Camii’nin müzeye çevrilmesindeki gibi Fethiye Camii’nin de müzeye çevrilmesinin de Resmi Gazete’de kararname olarak yayınlanmadığına dikkat çekti.
Osmanlı Devleti’nin fethettiği şehirlerde hâkimiyet sembolü olarak oranın en büyük kilisesini camiye çevirdiğini belirten aktaran Ahmet Hamdi Bülbül, “Osmanlı diğer kiliseleri Hristiyan halkın kullanımına bırakırdı. Ayrıca fetihten sonra geçen zaman içinde Hıristiyan nüfusunun azalması veya Müslüman olan mahallelerin ortasında kalması sebebiyle bazı kiliseler camii haline getirilebilirdi. İstanbul Fatih’te bulunan Fethiye Cami’de bu şekilde camii olmuştur” dedi.
Cami Önce Depo Oldu
Fethiye Camii 1930’lu yılların başında İstanbul’daki bazı anıtlar gibi harap durumda kalınca, İstanbul Vakıflar Başmüdürlüğü’nün gördüğü lüzum üzerine kapatıldığı bilgisini veren Bülbül, şöyle konuştu;
“Fethiye Camii, 1936-38 yılları arasında Vakıflar İdaresi tarafından restore edilmiş fakat güney yönündeki tonozlar üzerine oturtulan ahşap yapı ile buraya çıkışı sağlayan geniş dış merdiven kaldırılarak Müzeler Müdürlüğü’ne devredilmiş. Milli Eğitim Bakanlığı’nın 1945 tarihli 3121/744/11730 sayılı mütalaası üzerine, 29.08.1945 tarihinde Fethiye Cami’nin depo olarak kullanılması Bakanlar Kurulunca kararlaştırılmış.”
Kararın Altında Devrin Cumhurbaşkanının da İmzası Var
Bülbül, devrin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından onaylanıp imzalanan kararnamede Fethiye Camii’nin Milli Eğitim Bakanlığı’na müze ve müze deposu olarak verildiğinin açıkça beyan edildiğine dikkat çekti.
Karanamenin resmi gazetede yer almadığını belirten Bülbül, “Kararname resmi gazetede yoktur. Kararın bir örneği Ayasofya Müzesi Müdürlüğü’nden temin edilmiştir. Benzer bir durum ayasofya’nın müzeye çevrildiği 24 teşrin-i Sanii 1934 gün ve 2-1589 sayılı kararnamede de karşımıza çıkmaktadır. Bu kararnamede de yayınlanmayan mukarrerat arasında yer almaktadır” diye konuştu.
Fethiye Camii ne zaman yapıldı?
Bugünkü ismiyle Fethiye Camii, İstanbul’un Fatih ilçesinin Çarşamba semtinde yer alıyor. Binanın esası Doğu Roma döneminden kalmadır. Tam tarihçesi hakkında kesin bilgi bulunmamakla birlikte İstanbul’daki Latin Egemenliğinin 1261 yılında son bulmasından sonra eski kilisenin kalıntıları üzerinde yeniden yaptırılmıştır.
Sultan 3. Murad devrinde çevresi Müslüman mahalleleri ile çevrilen mahalledeki kilise binası Gürcistan ve Azerbeycan’ın fethi hatırasına “Fethiye” ismiyle camiye çevrilmiştir.
Devrin saray mimarlarından Dalgıç Ahmet Ağa tarafından kilisenin apsis kısmı yıktırılarak içinde mihrabında bulunduğu kubbeli bir mekan eklenmiştir.
Camii, 16. Yy mimarisinin avlulu, medreseli camii tipinin bir örneğidir. Günümüzde kuzey kilise hâlen cami olarak kullanılmakta, ek kilise ise duvarları 14. yüzyılın en güzel mozaikleri ile süslü olup, 1938-1940 yıllarında onarıldıktan sonra müze olarak Ayasofya Müzesi'ne bağlı bir birim hâline getirilmiştir.
Müze, 2006 yılında ziyarete ve bir kısmı tekrar ibadete açılmıştır.