Gevhernik Kalesi'ndeki kilisenin hangi döneme ait olduğu hâlâ belirsiz

Arkeologlar, yerli halkın Adakale dediği tarihi mekandaki kazılarda bir süre daha ilerleme kaydettikten sonra kilisenin hangi dönemde yapıldığına dair bilimsel verilere ulaşmayı ümit ediyor.

Artvin'in Ardanuç ilçesinde arkeolojik sit alanı olan Gevhernik Kalesi ve çevresinde, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi iş birliğiyle 2021 yılında başlatılan kazılar devam ediyor.

Orta Çağ'da bölgede hüküm süren Gürcü Krallığı ve Osmanlı döneminde ilçe merkezi olarak kullanılan bölgede, kilise, cami, hamam ve çeşme gibi önemli yapıların yanı sıra iş yerleri ve konaklama alanlarına ait kalıntılar da bulunuyor.

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Doktor Öğretim Üyesi Osman Aytekin'in başkanlığındaki ekip, 5'inci veya 9'uncu yüzyılda inşa edildiği düşünülen kilise kalıntıları üzerinde haziran sonunda çalışmalara başladı.

Ekip, kazılar kısa süre önce başlamasına rağmen geometrik şekillerle süslenmiş taşlara ve çeşitli eşyalara ait olduğu düşünülen seramik kalıntılara ulaştı.

Geçen yıl aynı bölgedeki İskender Paşa Camisi haziresindeki kazılar sırasında ise şamdan, 1819 tarihli Rus parası, Sultan II. Mahmud döneminden kalma gümüş sikke gibi eserlerin yanı sıra 17. yüzyıl Çıldır Beylerbeyi Sefer Paşa ve Yusuf Paşa'ya ait mezarlara ulaşılmıştı.

Arkeolog Osman Aytekin: Kilisenin hangi dönemde yapıldığına dair bilimsel veriler arıyoruz

Kazı başkanı Aytekin, AA muhabirine, bu yılki çalışmalarda kilise kalıntıları üzerinde yoğunlaşacaklarını söyledi.

Kilise çevre duvarlarının tonlarca ağırlığındaki blok kayalar kullanılarak ustaca inşa edildiğini vurgulayan Aytekin, yapıların kısmen de olsa bugüne kadar ulaşmasının nedeninin blok kayalar ve inşaatta kullanılan kaliteli Horasan harcı olduğunu ifade etti.

Aytekin, kazılarda bir süre daha ilerleme kaydettikten sonra kilisenin hangi dönemde yapıldığına dair bilimsel verilere ulaşacaklarını düşündüğünü belirtti.

Kazı ekibinde 8 uzman ve 10 işçi yer aldığını dile getiren Aytekin, Türkiye'nin çeşitli üniversitelerinden mimar, restoratör, antropolog, jeolog gibi meslek gruplarının da çalışmalara destek verdiğini aktardı.

Aytekin, kazının, Kültür ve Turizm Bakanlığının uzun vadeli kazılar grubunda yer aldığını anımsatarak, "Yıl sonuna kadar çalışmalarımız devam edecek. Bu yılki kazılara yeni başlanmasına rağmen kiliselerin ne tür süslemelere sahip olduğu, ne tür kap kaçak kullanıldığı yönünde veriler elde ettik." dedi.

Orta Çağ ve Osmanlı döneminin izlerini taşıyan bölgede yürütülen kazının, Doğu Karadeniz'deki en önemli arkeolojik kazı olduğuna dikkati çeken Aytekin, geçen yıl İskender Paşa Camisi haziresinde gerçekleştirdikleri kazılarda önemli verilere ulaştıklarını söyledi.

Aytekin, kazılar sayesinde Ardanuç'un tarihsel geçmişi hakkında önemli veriler elde edeceklerini düşündüğünü dile getirerek, "Artvin'de yeni bir müze açılıyor. Bulacağımız eserler, taşınabilir kültür varlıkları olarak burada sergilenecek. Taşınmaz kültür varlıklarını da kazı sonrası restorasyon çalışmalarıyla yerli ve yabancı turistlerin beğenisine sunacağız." diye konuştu.

Yöre halkı tarafından "Adakale" olarak adlandırılan Gevhernik Kalesi ve çevresinin tarihte bölgenin önemli idari ve kültürel merkezi olduğunu belirten Aytekin, şu değerlendirmede bulundu:

"Gevhernik Kalesi, 70 bin metrekarelik alanda kent ve onun üzerindeki yüksek kayalıklar üzerinde inşa edilmiş. Kale, Doğa Anadolu Bölgesi'ndeki en büyük kalelerden biri. Biz burayı uluslararası düzeyde tanıtmaya çalışıyoruz. Bölgeyi fetheden İskender Paşa tarafından yaptırılan eserlerle bölge mamur hale gelmiş. Artvin'deki ilk cami İskender Paşa tarafından 1553 yılında burada yapılmış. Caminin yanında Ahıska paşalarına ait türbeler, medrese, çeşme, hamam gibi yapıların bulunduğu külliye niteliğinde bir bölge var. Giriş kapısında Kanuni Sultan Süleyman'a ait 1563 tarihli bir kitabe de bölgenin Osmanlı için önemsendiğinin kanıtı niteliğinde."

Aytekin, 1954 yılında ilçe merkezinin bugünkü yerine taşınmasının ardından Adakale'nin biraz geri planda kaldığını anlatarak, "Uygunsuz yapılaşma başlamış ama halen çok önemli bir dokuya sahip olduğundan dolayı Kültür ve Turizm Bakanlığımız öncülüğünde Artvin Valiliğimiz ve diğer ilgili kurumların katkılarıyla buranın eski durumuna getirilmesi için çalışıyoruz." ifadelerini kullandı.

Arkeolojik kazıların, uzun soluklu çalışmalar olduğunun altını çizen Aytekin, şöyle devam etti:

"Hem kalede hem de kent bölümünde bir bütün olarak çalışmayı planlıyoruz. Geçen yıl İslam eserleri üzerinde çalıştık. Bu yıl Hristiyanlığa mensup eserler üzerinde çalışıyoruz. Gelecekte sivil ve askeri mimari üzerinde çalışacağız. Yaklaşık 20 yıllık bir planlamamız var. Burasının turizme kazandırılması için Artvin Valiliğinin çok güzel projeleri var. Burası 20 yıl içinde ilin en önemli tarihi, turistik merkezlerinden biri haline gelecektir."