Gizemli Sümer kraliçesi Puabi kimdi?
Mezopotamya’nın fazla tanınmayan Sümer kraliçesi Puabi hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Fakat mezarının şekli ve içinden çıkarılan eserler onun dönemin etkili isimlerinden olduğu göstermektedir.
Mezopotamya’nın bereketli topraklarında kurulan Ur Kent Devleti, Hindistan’a kadar uzanan ticaret yolunun ana limanıydı. Dolayısıyla dönemin zengin ve güçlü Sümer kent devletiydi.
Ur, mimari yapıları özellikle de Erken Hanedan Dönemine (yaklaşık olarak MÖ 25. veya 24. yüzyılda) tarihlenen kraliyet mezarları ve bu mezarlarda ele geçen değerli taşlardan yapılmış takılar ve lüks eşyaları ile tanınıyor.
Gün yüzüne çıkarılan kraliyet mezarların en önemlisi 1920 yılında İngiliz arkeolog Leonard Woolley tarafından keşfedilen mezar oldu.
Mezarda, yaklaşık 4500 yıllık altın ve değerli taşlarla süslenmiş iskelet bulundu. İskeletin parmaklarında altın yüzük, belin de altın ilmekli bir kemer ve girift işlenmiş yaprakları ve dikilmiş çiçekleri olan altın bir başlık vardı.
Mezarda ayrıca, altın ve lapis lazuli taşlarla döşenmiş savaş arabası ve yine altın ve lapis lazuli kabartmalı sakallı boğa başı ile tamamlanmış muhteşem bir lir ele geçirilmişti.
İskeleti cazip kılan sadece bu süslemeler değildi.
Woolley’in ortaya çıkardığı mezarda bulunan birkaç silindirik mühür üzerinde yer alan NIN işareti (Sümer kil tabletlerinde kullanılan NIN işareti, kadın, rahibe ve kraliçe simgesidir.) ve elde edilen diğer eşyalardan mezar sahibinin Ur’un kraliçesi Puabi’ye ait olduğu yorumlandı.
Sümer Kraliçesi Puabi hakkında yeterli bir bilgi bulunmamaktadır. Fakat mezarın yapılış ve içinden çıkarılan eserler dikkate alındığında dönemin etkili bir ismi olduğu görülüyor.
New York Üniversitesi’nde antropoloji profesörü olan arkeolog ve tekstil uzmanı Rita Wright, Puabi’nin hayatta kalan tek görüntüsüne dayanarak giysilerini inceledi elde ettiği bulguları, Art/ifacts and ArtWorks in the Ancient World adlı yeni kitabında yayınlandı.
Kitabın yazarı Rita Wright ile Atlas Obscura dergisi antik Ur’da kadınların rolü, Kraliçe Puabi’nin hayatı hakkında bilinenler ve tekstillerin arkeolojide neden bu kadar sık göz ardı edildiği hakkında röportaj yaptı.
> Antik Ur’da kadınların rolü neydi?
> İki direk vardı. Bir kutupta seçkin kadınlar vardı. Elit kadınlar bir şekilde yöneticilerle bağlantılıydı. Ya hükümdarların kızkardeşleri ya da diğer akrabaları ya da eşleriydiler. Ve bu kadınlar çok önemliydi çünkü devletin temsilcisi olarak çeşitli işler yaparak ülkeyi dolaşıyorlardı. Ve böylece belirli bir miktarda güce sahiptiler.
Diğer kutupta ise tekstil endüstrisinde çalışan bir grup kadın vardı. Bu dönemde güney Irak’taki başlıca endüstrilerden biri yün ve keten üretimiydi. Kadınların yünlü eşya üretimiyle uğraştığı çok büyük atölyeler vardı. Ve bu grup içinde yönetici olan kadınlar da vardı.
> Kraliçe Puabi kimdi?
> Seyahat eden seçkin kadınlardan bahsetmiştim, ama bu adı geçen bir kişi. İnsanlar kendilerini tanıyabilmeleri için üzerinde resim bulunan mühürler yaptırmışlardır. Ve burada bir ziyafette görünüşe göre Puabi’nin görüntüsünün bulunduğu bir mühür. Mührün üzerinde onun adı var, Puabi. Bu çok benzersiz.
Büyük olasılıkla, kralla evli olan bir tür kraliyet soyuna sahip bir kişiydi. MÖ 2400-2350 yıllarından önce öldü. Seçkin kadınların çoğu, Puabi gibi, kocalarının ve dolayısıyla devletin temsilcileriydi.
Akrabalık ittifakları çok önemliydi. Ve kadınlar, toplumdaki diğer insanlara akrabalık aktarıcıları olarak hizmet ettiler. Bunu seyahat ederek yaptılar. Ritüellerle meşgul olacaklardı. Bir köye, bir kasabaya veya başka bir şehre giderlerdi ve bir ziyafet verirlerdi. Ve bu ziyafette insanlar kadınların görünüşlerini, giydikleri kıyafetleri görmeye gelirlerdi.
Puabi’nin süslerinden bahseden tüm bu yayınlar var, ama hiç kimse onun kumaşından veya kumaşlarının üretildiği malzemelerden bahsetmeye çalışmamıştı. Bu yüzden mührün üzerindeki kıyafetlerine baktık. Puabi kraliyet tarafından kullanılan bir koltukta oturuyor. Saçlarını bir tür topuz şeklinde toplamış ve sonunda tüylü bir eteği var. Süsleri ve korsajıyla kendini gösteriyor. Ve küçük bir pelerin giyiyor. Pelerin omzuna, kollarına dolanır ve göğsünün altına iner.
O pelerinin ketenden yapıldığını hayal ettim. Elit insanlar yünlü giysiler giyerdi, ancak özel durumlarda sadece seçkinlere dağıtılan keten kumaşlar kullanılırdı. Burada keten tören için uygundu ama ayrıca şeffaf ve altındaki süsleri görebiliyordunuz. Aksi takdirde, süsler zar zor görünür olurdu.
İşte burada bir kraliçemiz var: süslerinin kalitesi açıkça en yüksek türden ve kıyafetleri de en yüksek türden.
> Tekstiller neden genellikle gözden kaçar?
> Bu dönemde tekstile ilk bakmaya başladığımda, “neden metalurji ile tekstiller orada değil?” Diye düşündüm. Bir olasılık, onların kadınlar tarafından üretildiğini bilmemiz. Dolayısıyla kadın emeği ekonomik ölçekte daha az önemli olabilirdi.
Ama Ur’un eski kadınlarını incelememiş olsaydım, tüm ülkenin erkekler tarafından yönetildiğini ve uygarlıkta meydana gelen her şeyin, uygarlığın başlangıcının , erkeklerin yaptıklarıyla ilgili olduğunu düşünürdüm. Ve şimdi bunun medeniyetlerin gelişiminin sadece bir parçası olduğunu biliyorum.