Güneş Saati
Güneş Saati nedir?
Güneş Saati: Bir çubuğun gölgesiyle zaman belirleyen basit saat.
Bir düzlem ortasına dikilmiş bir çubuğun gölgesinin, düzleme çizilmiş zaman dilimlerine göre günün hangi vaktinde olduğunu anlamaya yarayan aygıttır. Gölgesinden yararlanmak için dikilen çubuğa gölge çubuğu veya gnomon denilmektedir.
Antik çağda zamanın ölçülmesinde için genellikle mermerden yapılmış kullanılmış günü on iki eşit parçaya bölen düzenektir.
Daha önce de kullanıldığı tahmin edilmekte beraber bilinen en eski Güneş saatleri M.Ö.1500 yılında Mısırlılar tarafından kullanılmıştır.
Güneş saati zaman içerisinde farklı materyallerden yapılarak kullanılmıştır.
***
Güneş ışınlarının geldiği düzlem üstüne dikilen çubuğun verdiği gölgeye göre zaman hesaplaması yapılır. Bu zaman hesaplaması ile artık zaman daha iyi kontrol edilmektedir.
Mısırlılar güneş saatini bulmuştur, ardından Yunanlılar da güneş saatinin geliştirilmesinde rol oynamıştır.
Eski Yunanda değişik güneş saatleri kullanılmıştır. Pergalı Apollonius (M.Ö. 250) konik kesit kullanarak daha da hassas saat elde etmiştir. Ptolemi ise kurduğu düzende gölgeleri çeşitli eğik düzlemlerde gösterir saat geliştirmiştir. Atina’daki bir kulede M.Ö. 100 yılından kalma sekiz güneş saati bulunmaktadır. Roma’da ise M.Ö. 290’da ilk güneş saati ortaya çıkmıştır.
İslamiyetin yayılmasıyla birlikte müslümanların namaz saatlerini takip etmek için Müslümanlar tarafından daha da geliştirilmiş ve yaygınlaştırılmıştır.
Müslümanların güneş saatini geliştirmesinin ardından farklı güneş saatleri ortaya çıkmıştır, yatay güneş saati, dikey güneş saati gibi çeşitleri vardır.
Bilinen en eski Güneş saatleri M.Ö.1500 yılında Mısırlılar tarafından kullanılmıştır.
Mısırlılar haricinde kimler Güneş saatini kullanmışlardır?
Eski Yunanda değişik güneş saatleri kullanılmıştır. Pergalı Apollonius (M.Ö. 250) konik kesit kullanarak daha da hassas saat elde etmiştir. Ptolemi ise kurduğu düzende gölgeleri çeşitli eğik düzlemlerde gösterir saat geliştirmiştir. Atina’daki bir kulede M.Ö. 100 yılından kalma sekiz güneş saati bulunmaktadır. Roma’da ise M.Ö. 290’da ilk güneş saati ortaya çıkmıştır.
Müslüman Araplar, güneş saatine çok önem vermişler, yatay, düşey ve eğik düzlemli çok değişik türlerini geliştirmişlerdir. Bazı eski camilerin duvarlarında veya uygun yerlerinde güneş saatleri vardır. Stonehenge ve Aztekler takvim kullanmışlardır. İngiltere’de 14. yüzyılın başlarında kullanılan ve bir sütunun üzerine masa tablası gibi oturtulan güneş saatlerinde, günün uzunluğu 24 eşit saate bölünmüştü.
Güneş saatleri kaç çeşittir?
Namaz vakitlerini gösteren güneş saatleri şekillerine göre yatay, dikey ve silindirik olmak üzere üç çeşittir.
Dünya'da en fazla Güneş saat'i bulunan şehir neresidir?
Dünyada en fazla güneş saati bulunan şehir, İstanbul’dur.
Ülkemizde Güneş saati bulunan yerler
Burdur Arkeoloji Müzesinde antik çağdan kalma görenleri hayran bırakan bir güneş saati vardır: Milattan sonra 1. Yüzyıl Roma dönemine ait güneş saati Sagalassos Yukarı Agora’daki Kuzeybatı Heroon’un arka tarafında bulunmuş. 1995 yılında 16 parça halinde açığa çıkartılmış. Tiberius Claudius Polypeithes tarafından yaptırılan güneş saati yüksekliği 92.5 cm, iç çapı 52.5, dış çapı ise 61.5.cm. 2.20 metre yüksekliğindeki bir sütun üzerinde duran, kaidesi aslan ayağı biçiminde kireçtaşından yapılmış güneş saati halka içindeki çizgilerden okunmaktaydı.
2017 yılında Kırklareli'nde kaçakçılık operasyonda yakalanan Roma dönemine ait mermer antik güneş saati Kırklareli Müzesinde sergilenmektedir.
Çorum Müzesinde de M.S. 3. Yüzyıl’dan kalma Roma Dönemine tarihlenen bir güneş saati bulunmaktadır. Bu saat, küresel güneş saatlerindendir. Tek parça mermerden yapılmıştır. Üzerinde “Emekli asker Marcus Baebius Pius” yazısı okunmaktadır.” Osmanlı Döneminden kalan pek çok güneş saati ise; Fatih camii, Murad paşa camii, Seyit ömer camii, Beyazıd camii, Kürkçübaşı camii, Ayasofya, Sultan selim camii, Üsküdar mihrimah sultan camii, Kara ahmed paşa camii, Süleymaniye camii, Ferruh kethüda camii, Edirnekapı mihrimah sultan camii, Kılıç ali paşa camii, Cerrahpaşa camii ve külliyesi, Sultan ahmed camii, Yeni camii, Yeni valide camii, Hekimoğlu ali paşa camii, Ayazma camii, Laleli camii, beylerbeyi camii, Eski yeni camii, Paşalimanı camii, Beşiktaş deniz müzesi, Edirnekapı şehitliği, Askeri müze, Topkapı sarayı, Kandilli rasathanesi, Bayezid medresesinde görülebilir.
bkz. Horologium.
Yukarıdaki örnek Knidos Antik Kenti'nde çekilmiş olup, yeri değiştiği için özelliğini kaybetmiş olup örnek olarak konmuştur.