Hudavendigar Sancağı: Hudavendigar vilayeti

Hudavendigar Sancağı neresidir? Hudavendigar Sancağı nedir? Hudavendigar vilayeti neresidir,

Hüdâvendigâr Sancağı; (Hüdâvendigâr vilayeti / Vilâyet-i Hüdâvendigâr) Osmanlı idarî teşkilâtında merkezi Bursa olan yönetim birimi alanıdır. Sancağın adı Osmanlı Padişahı I. Murad’ın lakabından (hudâvendigâr) doğmuştur.

İlk kurulan Osmanlı sancaklarındandır, uzun süre Anadolu beylerbeyiliğine bağlı kaldıktan sonra sınırları genişletilerek XIX. yüzyılda önce eyalet, ardından vilâyet adı altında teşkilâtlandırılmıştır.

Hüdâvendigâr Sancağı ilk kurulduğunda; Kütahya, Bursa, Karesi, Karahisar-ı Sâhib, Kocaili sancaklarından oluşmaktaydı[3]. 1922'de "Hüdavendigâr Vilayeti", Bursa, Çanakkale, Afyon, Kütahya, Balıkesir, Sakarya ve Bilecik olarak 7 şehre ayrılmıştı.

Sancağın içerdiği alanlara dairkayıtlar XV. yüzyıl sonlarından itibaren tahrir defterlerinde yer almaktadır. Anadolu beylerbeyiliğine bağlı sancak 1487’de otuz iki idarî birimden (nahiye, vilâyet) oluşuyordu.  II. Bayezid dönemine ait Anadolu vilâyeti icmal defterine göre timar sistemi içinde yapılan idarî bölünmede nahiye olarak zikredilen birimler yirmi sekiz kadar olup bunlar başta Bursa olmak üzere, İnegöl, Yarhisar, Ermenipazarı, Domaniç, Yenişehir, Söğüt, Göl, Yenicetaraklı, Geyve, Akyazı, Akhisar / Karagöz, Göynük, Beypazarı, Nallı Karahisarı, Mihaliçhisarı, Sivrihisar, Ulubat, Kirmasti, Toyhisar, Aydıncık (Edincik), Gönen, Behram (Tuzla), Bergama, Fesleke, Tarhala, Kepsut ve Atranos idi. 1478 tarihli defterde bu idarî birimler yanında Kermiç (?), Akçeşehir, Kite, Taşâbâd da kaydedilmişti.

1521 tarihli deftere göre bu sayı Mihaliççık’ın da ilâvesiyle otuz üç oldu.

. İdarî teşkilâtın yeniden düzenlendiğini gösteren ve 1520-1530 arasındaki tahrirlerin sonuçlarını yansıtan Anadolu vilâyeti icmal defterine göre sancakta kaza statüsü içinde gösterilen yirmi beş birim vardı: Bunlar merkez kaza dışında Beypazarı, Kite, Yenişehir, Söğüt, Ermenipazarı (Pazaryeri), İnegöl, Domaniç, Akhisar, Geyve, Yarhisar, Seferihisar (Sivrihisar), Atranos (Orhaneli), Kepsut, Mihaliççık, Yenicetaraklı, Göynük, Akyazı, Gölpazarı, Aydıncık (Edincik), Tuzla (Behram), Gönen, Mihaliç (Karacabey), Bergama, Tarhala kazaları idi.  Bu tarihte sancağın sınırları Balıkesir, Kütahya, Bilecik, Eskişehir, Adapazarı’ndan itibaren Marmara sahillerine, hatta Bergama’nın ve Tuzla’nın da buraya bağlı oluşu dolayısıyla Ege denizine kadar uzanıyordu.