ICOMOS'tan Göbeklitepe için tarafsız inceleme çağrısı
ICOMOS (Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi) Türkiye Milli Komite Başkanı Prof. Dr. İclal Dinçer, "Özgünlük ve bütünlüğün bozulup bozulmadığını değerlendirmek üzere konunun uzmanları tarafından acilen yerinde inceleme yapılmasını tavsiye ediyoruz" açıklamasında bulundu.
ICOMOS (Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi) Türkiye Milli Komite Başkanı Prof. Dr. İclal Dinçer’de, ‘beton döküldüğü’ yönündeki haberlerle gündeme gelen Göbekli Tepe için çağrı geldi. Dinçer, kültür varlığına zarar verilip verilmediğini, UNESCO Dünya Mirası koruma ilkesi olan özgünlük ve bütünlüğün bozulup bozulmadığını değerlendirmek üzere konunun uzmanları tarafından ‘acilen yerinde inceleme yapılmasını’ tavsiye ettiklerini söyledi.
Gazeteduvar.com sitesinden Nuray Pehlivan'ın haberine göre; UNESCO Dünya Mirası adayı olarak gösterilen ve “dünyanın en eski tapınağı” olarak tanınan Göbekli Tepe, uzun yıllar kazı ekibi üyesi olarak çalışan Çiğdem Köksal-Schmidt’in, ören alanında iş makineleri kullanıldığını ve beton döküldüğünü gösteren fotoğraf ve videoları sosyal medyada paylaşmasının ardından yeniden gündeme geldi. Tepkiler üzerine Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, gerçekleştirilen tüm çalışmaların, bakanlık gözetimi altında olduğu belirtilerek, “Sosyal medya paylaşımlarında ve bazı basın yayın organlarında yer alan haberlerde iddia edildiği gibi, alandaki tarihi yapılara zarar verilmesi gibi bir durum kesinlikle söz konusu değildir. İddialar mesnetsiz ve bilimsellikten uzaktır.”
Çalışmaların müze denetiminde yapıldığını ifade eden telefonla ulaştığımız bir kurum yetkilisi ise “Göbekli Tepe’deki çalışmalar çevre düzenlemesi projesi kapsamında alana ziyaretçinin erişimini sağlamak için yapıldı. Toprak üzerine jeotekstil malzeme serildi. Jeotekstil malzemenin üzerine de kum ve küp taşı dökülerek uygulama gerçekleştirildi. Kenar bordürlerinin altına bordürler dağılmasın diye harç döküldü. Bu çalışmalar alanın UNESCO’ya hazırlanması amacıyla, ziyaretçilerin alana daha kolay ulaşması için yapılıyor” dedi.
Geçen cuma günü de Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan kazı alanına giden bir heyet yaptığı incelemeler sonunda Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Mahmut Kocameşe şu açıklamayı yaptı: “Keçe malzeme ile alt zemini hazırlanmış, üzerine harçsız stabilize bir malzeme ile dolgusu yapılarak, küp taşlarla döşeme şeklinde tamamen çok kolay kaldırılabilecek ve doğal zemin ortaya çıkartılabilecek şekilde dönüşümlü bir ulaşım yolu. Bahsi geçen iş makineleri de, bunlar lastik tekerlekli, çok küçük, sadece bu alandaki ufak düzenlemeler için kullanılan araçlar. Bu araçlar da iş makinesi şeklinde büyük araçlar değildir.”
Göbekli Tepe’ye beton döküldü!
‘FOTOĞRAFLAR ENDİŞE VERİCİ’
Göbekli Tepe’de UNESCO adaylığı gerekçe gösterilerek, çevre düzenlemesi adı altında yapılan bu çalışmaları, ICOMOS Türkiye MK Başkanı Prof. Dr İclal Dinçer ve Diyarbakır’ı UNESCO’ya taşıyan Diyarbakır Kalesi ve Hewsel Bahçeleri Eski Alan Başkanı Nevin Soyukaya’ya sorduk.
Göbekli Tepe’nin, UNESCO Dünya Mirası olarak tescillenmek için güçlü bir aday olduğunu vurgulayan Soyukaya, “Göbekli Tepe UNESCO Dünya Mirası olarak tescillenmesi gereken önemli bir arkeolojik alandır. Türkiye ve dünya insanlık tarihi açısından sahip olduğu arkeolojik değerler, barındırdığı bilgi açısından biriciktir” dedi.
Göbekli Tepe’de UNESCO süreci gerekçe gösterilerek yapılan çevre düzenleme çalışmalarına dair eski kazı ekibi üyesi Çiğdem Köksal Schmidt’in yayınladığı fotoğrafları ‘oldukça endişe verici’ bulduğunu söyleyen Soyukaya şöyle devam etti: “UNESCO, Dünya Mirası adayı ve Dünya Miras alanlarının korunmasında üç önemli başlığı olmazsa olmaz kılar. Bunlar, miras alanının özgünlüğü, otantikliği ve bütünlüğüdür. Taşıdığı özellikler ne kadar önemli olursa olsun, varlığın bütünlüklü korunması, özgünlüğünün ve otantikliğinin bozulmamış olması önemli bir kriter olmaktadır. Zira korumadan çok ziyaretçi endeksli bir projenin geliştirildiği bu alanda, arkeolojik buluntuların çok yakınına ziyaretçi karşılama yapısının yerleştirilmesi, taş döşemeli gezi yollarının alanın birçok yerinden geçirilmesi, bu yolların ve inşai faaliyetlerin kentsel peyzaj düzenlemesi mantığı ile yapılıyor olması, alanın otantikliğini ve özgünlüğünü ciddi bir şekilde yaraladığı servis edilen fotoğraflardan dahi anlaşılmaktadır.”
‘ALANDA YAPILAN UYGULAMALARIN ŞEFFAFLIKLA AÇIKLANMASI GEREKİR’
Arkeolojik alanlarda ICOMOS tarafından kabul edilen koruma ilkelerinin neler olduğunun bilindiğini ifade eden Prof. Dr. İclal Dinçer ise şu değerlendirmede bulundu, “Bu tür alanlarda yapılacak uygulamalarda hassasiyetler ve dikkat edilmesi gereken uygulama ilkeleri çok açık ve nettir, o da şudur; kültür varlığının hiçbir katmanına hiçbir surette zarar vermemek. Göbekli Tepe Türkiye’nin Dünya Mirası 2018 yılı adayıdır. UNESCO nezdindeki adaylık ve raporlama süreçleri bugünlerde devam etmektedir. Bölgede gerçekleştirilecek her türlü müdahalede çok hassas olunması şarttır. Konuyla ilgili tüm tarafların buna çok dikkat etmeleri beklenir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından; koruma kurulunun konuya ilişkin almış olduğu kararın, alanda gerçekleşen uygulamaların ve müzenin konu hakkındaki bilgilerinin kamuoyuna şeffaflıkla açıklanması gerekir. Diğer taraftan, haberin kamuoyu ile paylaşılması sırasında da azami dikkatin gösterilmesi önem taşımaktadır.’’
ICOMOS Türkiye’nin, prensip olarak proje ve uygulama süreçlerinin tüm bilgilerine sahip olmadan kesin yargılarda bulunmayı doğru bulmadığını ifade eden Dinçer, “Kültür varlığına zarar verilip verilmediğini, UNESCO Dünya Mirası koruma ilkesi olan özgünlük ve bütünlüğün bozulup bozulmadığını değerlendirmek üzere konunun tarafsız uzmanları tarafından acilen yerinde inceleme yapılmasını tavsiye ediyoruz” dedi.
Nuray Pehlivan - AA