ilyada
ilyada nedir?
ilyada; Homeros'un yazdığı varsayılan ilias, ya da ilyada adlı büyük destanıdır. Yunanca’da Truva’nın bir adının da İlios olmasından dolayı Homeros’un destanı İlyada adını aldı.
Sözlü edebiyat geleneğini yaşatam Egeli ozan 'Homeros'un kaleme aldığı iki büyük destandan biridir. Diğer Homeros destanı olan Odeysseia ile birlikte, batı edebiyatının en eski örneği ve tüm zamanların en güzel epik şiirlerinden sayılır.
Destanların yazılışı, ortaya çıkışından daha sonradır. Homeros tarafından MÖ 7, 8 ya da 9. yüzyılda yazıldığı düşünülmektedir
Destan, İlyon yani Troya destanı adını taşıdığı halde, Troya savaşı efsanesinin ancak kısa bir bölümünü yansıtır.
Akhilleus'un orduların yöneticisi Agamemnon'a karşı öfkesi ve savaştan çekilmesiyle başlar, Akhilleus'un savaşa dönmesi, Hektor'u öldürüp Troya şehrinin çevresinde sürüklemesi, sonra da ölüsünü babası Priamos'a geri vermesiyle biter.
düzenle
ilyada:
Homeros'un İlias, ya da İlyada adlı büyük destanı.
İlyon yani Troya destanı adını taşıdığı halde, Troya savaşı efsanesinin ancak kısa bir bölümünü yansıtır: Akhilleus'un orduların yöneticisi Agamemnon'a karşı öfkesi ve savaştan çekilmesiyle başlar, Akhilleus'un savaşa dönmesi, Hektor'u öldürüp Troya şehrinin çevresinde sürüklemesi, sonra da ölüsünü babası Priamos'a geri vermesiyle biter. Yirmi dört bölümlü ve 16.000'den fazla dizeli bu destanın bir özetini bölümlere ayırarak başlıklarıyla birlikte burada vermeyi faydalı buluyoruz. Destanın 24 bölümü el yazmalarında Yunan alfabesinin harfleriyle gösterilmiştir, okuyucuların bu saymaya rastlayabilecekleri düşüncesiyle, bölümlerin Yunanca sayılarını da parantez içinde gösteriyoruz:
BÖLÜM I. (A) Sesleniş - Akhilleus 'un Öfkesi.
Ozan Musa'lara seslenip konusunu belirtir: Akhilleus'un öfkesi, bu yüzden Akha'lar arasında beliren veba salgını.
Akha'ların Troya ovasındaki gemi ordugâhındayız. Tanrı Apollon'un rahibi Khryses gelir, Agamemnon'un tutsak olarak alıkoyduğu kızı Khryseis'i geri ister. Agamemnon kızı vermediği için tanrı Apollon Akha ordusuna veba salar. Dokuz gün, dokuz gece ordu hastalıktan kırılır. Bilici Kalkhas kızı geri vermeyi buyurur. Agamemnon kızı vermeye razı olur, ama onun yerine Akhilleus'un tutsağı Briseis'i alır, ama Akhilleus da barakasına çekilir: Savaşa artık katılmayacaktır. Anası deniz tanrıçası Thetis'ten öcünü almasını ister. Thetis Olympos'a çıkıp Zeus'tan yalvarır: Akhilleus savaştan ,uzak durdukça Akha'lar zaferi kazanamasınlar. Zeus söz verir, Akha'lardan yana olan karısı tanrıça Hera ile kavga ederler. Hephaistos tanrı onları yatıştırır.
BÖLÜM II (B) Agamemnon 'un Düşü. Toplantı. Gemilerin Sayımı.
Zeus Agamemnon'a yalancı bir düş gönderir: Troya'yı alabileceğini bildirir. Agamemnon Akha'ları toplantıya çağırır, onları denemek ister: Herkesin dokuz yıllık savaştan bıktığını, yurtlarına dönmek istediklerini anlar. Thetis olayı. Ordu savaş düzenine girer. Ozan bir daha Musa'ya seslenir ve Akha ordularının, komutanlarının ve şehirlerinin adlarını, gemilerinin sayısıyla saymaya koyulur. Aynı sayım Troya'lılar için de yapılır. Troya ordusu da safa dizilir.
BÖLÜM III. (Γ) Antlar. Surların Üstündeki Sahne - Paris'le Menelaos'un Teke Tek Savaşı.
İki ordu karşı karşıyadır: Paris Menelaos'la teke tek savaşa girişmeyi teklif eder. Savaşı kazanan, Helena'yı alacaktır. Teklif kabul edilir, Priamos'u çağırmaya giderler.
Sahne değişir: Priamos'la ihtiyarlar heyeti surların üstünde dizilip teke tek savaşı gözetlerler. Helene gelir, onlara Akha yiğitlerini tanıtır. Teke tek savaş başlar, Menelaos Paris'i alt etmek üzereyken tanrıça Aphrodite araya girip Paris'i kaçırır, Helene'yi de kocasının yanına götürür. Helene'nin Aphrodite'ye, sonra da kocasına çıkışması.
BÖLÜM IV. (Δ) Yeminlerin Bozulması - Agamemnon'un Orduları Teftişi.
Olympos'ta: Zeus, Hera ve Athena arasında çatışma. Hera, Lykia'lı Pandaros'un savaşmama andını bozmasını sağlar. Menelaos'un yaralanması. Gene silaha sarılan orduyu Agamemnon gözden geçirir. Savaş başlar: Akha yiğitlerinden Antilokhos, Aias ve Odysseus birçok Troya'lıyı öldürürler.
BÖLÜM V. (E) Diomedes 'in Kahramanlıkları.
Bütün bölüm Akha yiğidi Diomedes'in kahramanlıklarına ayrılmıştır: Korkunç bir boğuşma başlar, tanrılardan Ares, Athena ve Aphrodite de savaşa karışırlar. Aineias'la Diomedes arasındaki savaş. Aphrodite'nin araya girip yaralanması, Diomedes savaş tanrı Ares'i yaralar.
BÖLÜM VI. (Z) Hektor'la Andromakhe'nin Buluşması.
Hektor şehre gelir, anası Hekabe'ye Athena tapınağına sunular koymasını söyler. Bu arada Diomedes Lykia'lı Glaukos'la çarpışırken, aralarında konukluk bağları olduğu anlaşılır, savaştan vazgeçip silahlarını değiş tokuş ederler. Bellerophontes efsanesinin anlatılması. Hektor batı surlarının önünde karısı Andromakhe ile küçük oğlu Astyanaks'a rastlar. Aralarındaki aile sahnesi.
BÖLÜM VII. (H) Hektor'la Aias Arasındaki Çarpışma - Ölülerin Kaldırılması.
Hektor, Akha'ları η en seçkin yiğitlerinden biri Telamonoğlu Aias'la teke tek savaşır. Başa baş gelip ayrılırlar. Ölüleri toplamak için savaşa ara verilir. Akha'ların ordugâhı bir sur ve bir hendekle çevirmeleri. Olympos'ta tanrılar arasındaki tartışma.
BÖLÜM VIII. (Θ) Zeus'un Ida Dağından Savası Yönetmesi.
Zeus Troya savaşının yönetimini ele alır, bunun için de gelir, İda dağının doruğuna yerleşir. Üstünlük Troyalılardadır, Akha'lar hendeğe kadar çekilirler.
BÖLÜM IX. (I) Akhilleus 'a Gönderilen Elçiler - Yiğidin Barakasındaki Tartışma.
Akha'lar toplantısında Akhilleus'un savaşa dönmesini sağlamak için ona elçiler gönderme kararı verilir. Aias'la Odysseus elçi seçilirler. Akhilleus onları iyi karşılar, ağırlar, ama savaşa dönmeme kararını bildirir. Lalası Phoiniks'in bütün yakarmaları boşa gider. Haberi alınca Akha'lar arasındaki üzüntü.
BÖLÜM X. (K) Odysseus'la Diomedes'in Keşfe Çıkmaları - Dolon.
Gece toplanan kurultay: Akha'ların en yaşlı önderi Nestor Troya'lılar kampına gözcü gönderilmesini salık verir. Odysseus'la Diomedes görevlendirilirler. Yolda Troya'lıların gözcüsü Dolon'a rastlarlar, ağzından birçok bilgi aldıktan sonra onu öldürüpdönerler. Trakya'lıların cins atlarını kaçırırlar.
BÖLÜM XI. (Λ) Agamemnon 'un Kahramanlıkları.
Destanın yirmi altıncı gününde üçüncü büyük çatışma. Hektor'la Agamemnon'un karşılaşması, Agamemnon, Diomedes ve daha birçok Akha yiğidinin yaralanması. Akha'larda telaş. Nestor, Akhilleus'un arkadaşı Patroklos'a dert yanar.
BÖLÜM XII. (M) Duvar Dibindeki Savaş.
Troya'lılar duvara saldırır. Kıyasıya çarpışma. Lykia'lıların duvarda delik açmaları. Korkunç boğuşma. Akha'ların gemilere doğru kaçışması.
BÖLÜM XIII. (N) Gemilerin Önündeki Savaş.
Akha'lardan yana olan tanrı Poseidon savaşı Semendirek adasından gözler. İki Aias'ı Troya saldırısına karşı koymaya kışkırtır. Her iki tarafta da yararlık gösterenler olur, ama Troya'lılar gemilere kadar sokulurlar.
BÖLÜM XIV. (Ξ) Zeus'un Aldatılması...
Akha'larda şaşkınlık. Hera, Zeus'u bastan çıkarmak için bir düzen kurar. Tanrıca Aphrodite'den cinsel istek uyandıran memeligini alır, süslenir puslenir ve İda dağında Zeus'u bulup onunla sevişmesini başarır. Tanrı sevişmeden sonra uykuya dalar, o sırada
Poseidon Akha'ların yardımına koşar.
BÖLÜM XV. (O) Duvara İkinci Saldırış.
Zeus uyanır, Hera'ya çıkışır. Poseidon uzaklaşır, Zeus Apollon tanrıyı Hektor'a gönderir. Hektor gene duvara saldırır. Akha'lar gene gemilere kadar gerilerler. Durum Akha'lar için cok kötüdür.
BÖLÜM XVI. (Π) Patroklos Destanı.
Patroklos gelir, Akhilleus'a bu korkunç durumu bildirir, Akhilleus gitmeyecekse, kendi savaşa gidip dövüşmeye kararlıdır. Yiğitten silahlarını ister. Akhilleus arkadaşına silahlarını verir. Patroklos, Akhilleus'un silahlarıyla karşılarına dikilince, Troya'lılar önce bozguna uğrar, sonra Lykia'lı önder Sarpedon Patroklos'la dövüşür ve ölür. Baştanrı Zeus'un kadere boyun eğerek oğlu Sarpedon'u feda etmesi. Sarpedon'un ölüsü çevresinde çarpışma. Patroklos Hektor'u batı kapılarına kadar kovalar. Apollon'un kışkırttığı Hektor, Patroklos'u vurur. Patroklos'un ölümü.
BÖLÜM XVII. (P) Menelaos'un Kahramanlığı.
Akha yiğitleri Patroklos'un ölüsünü Hektor'un elinden kurtarmak için dövüşürler, ama Hektor ölüyü silahlarından soymayı başarır. Akhilleus'un ölümsüz atlarının ağlaması. Zeus Troya'lılara zaferi müjdeler. Akha'ların bozgunu. Patroklos'un ölüsü alınır ve kara haber Akhilleus'a götürülür.
BÖLÜM XVIII. (Σ) Akhilleus'a Yeni Silahlar Yapılması.
Akhilleus'un korkunç yası. Deniz tanrıçası Thetis'i çağırıp yeni silahlar istemesi. Thetis'in demirci tanrı Hephaistos'a başvurması. Silahlar destanı.
BÖLÜM XIX. (T) Akhilleus'la Agamemnon Arasındaki Barışma.
Thetis silahları oğluna götürür. Akha'ların toplantısında Akhilleus'la Agamemnon barışırlar. Ordular silah kuşanır. Savaş hazırlıkları. Akhilleus için kara belirtiler: Hektor'u öldürdükten sonra kendi ölümü de yakındır.
BÖLÜM XX (Y) Tanrıların Savaşa Karışması.
Olympos'ta tanrılar toplantısı: Zeus izin verir, her tanrı istediği gibi yardım edebilecektir savaşa. Tanrılar iki cepheye ayrılır: Hera, Athena, Poseidon, Hermes, Hephaistos Akha'lardan yana, Ares, Apollon, Artemis, Leto ve Aphrodite Troya'lılardan yanadır. Akhilleus'un Aineias'la karşılaşması, Aineias'ın savaş meydanından kaçırılması.
BÖLÜM XXI. (Φ) Irmak Kıyılarında Savaş.
Akhilleus kudurmuş gibidir, önüne gelen Troya'lıyı insafsızca tepeleyip Troya ovasında akan Skamandros ve Simoeis ırmaklarına atar. Kanlarla kızıla boyanan ırmaklar kabardıkça kabarır. Irmak tanrı Skamandros, öfkelenir, yatağından çıkıp Akhilleus'u kovalamaya başlar. Derken ateş tanrı Hephaistos ırmakların karşısına dikilip alevleriyle onları durdurur. Sahne Olympos'a yükselir: Tanrılar arasında kavga, dövüş. Akhilleus Troya'lıları püskürte püskürte Troya'nın surları önüne gelir. Troyalılar surların içine sığınırlar.
BÖLÜM XXII. (X) Hektor'un Ölümü.
Bir Hektor surların dışında kalır. Priamos'la Hekabe yalvarırlar içeriye girip korunsun diye, yiğit anasına, babasına aldırmaz. Hektor'un iç tartışması. Korkuya kapılması. Tanrılar seyircidir. Sonunda Zeus kader tartısını kaldırır: Hektor'un ölüm kefesi ağır basar. Apollon bile onu korumaktan vazgeçer. Tanrıça Athena Troya'lı yiğit Deiphobos'un kılığına girip Hektor'u aldatır. Hektor Akhilleus'un karşısına dikilir. Çarpışırlar. Hektor ölür. Akhilleus ölüsünü yedi kez Troya surlarının çevresinde sürükler. Troya surlarından seyredilen korkunç sahne. Andromakhe'nin bayılması.
BÖLÜM XXIII. (Ψ) Patroklos'un Ölüsüne Düzenlenen Yarışmalar.
Akhilleus'un ordugâhında Patroklos'a yapılan ölü törenleri. Akhilleus'un yası. Patroklos'un yakılması. Yarışmalar.
BÖLÜM XXIV. (Ω) Priamos'un Hektor'un Ölüsünü Geri Alması - Hektor'a Ağıtlar.
Gece. Kral Priamos tanrı Hermes'in kılavuzluğunda Hektor'un ölüsünü geri almak için Akhilleus'un barakasına gelir. Priamos'la Akhilleus arasındaki konuşma. Akhilleus yumuşar: Hektor'un ölüsünü babasına geri verir. Priamos ölüyle Troya'ya döner. Hektor'a ağıtlar yakılır. Dokuz gün Hektor'un ateş yığını için odun taşınır. Onuncu gün yapılan cenaze töreniyle İlyada kapanır.