İnce Donanma: Hafif donanma

İnce donanma nedir?

Hafif Donanma olarak da adlandırılan İnce Donanma; Osmanlı Devleti'nde deniz donanmasından ayrı olarak kurulmuş, hafif gemilerden oluşan nehir ve göl gibi sığ sularda da ulaşım, naliye, keşif ve lojistik destek amaçlı kullanılan, gerektiğinde de muharip unsur olarak kullanılan filolardan oluşan donanma sistemdir. İnce donanma; Varna beş çiftesi, karamürsel, aktarma, üstüaçık, çete kayığı, brolik, celiye, çamlıca, kütük, kancabaş, şayka, işkampavye, salope, şahtur, kırlangıç, firkate ve kalite gibi manevra yetenekleri yüksek ve altları düz gemilerden oluşurdu.

Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı Donanmasının Barbaros Hayreddin Paşa komutasında verilmesi ile denizcilik hızla gelişmiş, ele geçirilen topraklardaki nehir ve göl gibi sığ sularda keşif ve lojistik destek amaçlı filolara ihtiyaç duyulmuştur.  Bu filolardan meydana gelen oluşum İnce Donanma olarak adlandırılmıştır.

İnce Donanma unsurları özellikle Avrupa içlerine yapılan seferlerde Tuna Nehri ve kolları üzerinde köprü kurmada ve kurulan köprülerin korunmasında büyük yarar sağlamıştırç Belgrad’ın fethinde İnce donanma ile taşınan toplar  taarruzda kullanılmıştır.

İnce Donanma Osmanlı denizciliğinin gelişimine paralel gelişim göstermiş, Osmanlı donanmasının altın çağı olan 16. yüzyılda özellikle Tuna Nehri ve kolları üzerinden Macaristan başta olmak üzere Avrupa içlerine yapılan akınlarda başarıyla kullanılmıştır.

En büyük ince donanma Tuna Irmağındaydı. Macaristan’ın alınmasından sonra Tuna’ nın önem kazanmasıyla 16. yüzyıl ortalarında kurulan Tuna Kaptanlığı, Vidin-Karadeniz ve Vidin-Budin arasını kapsayan iki bölgeye ayrılmıştı. Tuna’nın kollarında ve İşkodra Gölünde de kaptanlığa bağlı karakol gemileri bulunduruluyordu. Tuna filosu ile karakol gemileri buradaki ince donanmayı oluşturuyordu. 1699’da Macaristan elden çıkınca Tuna Kaptanlığı’nın sorumluluk bölgesi Vidin-Karadeniz arası ile sınırlandı. Donanmadaki aktarma, şalope, kırlangıç türünden gemiler ırmak kıyısı güvenliğinden sorumluydu. Tuna’daki zahire nakliyatı da donanmaya bağlı girdap ve açıklar ağalarınca sağlanıyordu. 17. yüzyılın sonlarında yarım kardırga türünden birinci sınıf gemileri 18-20, ikinci sınıf gemileri 14-16, üçüncü sınıf gemileri de 8-10 oturaklıydı (çift kürekli).