İsodomos

İsodomos nedir?

1. İsodomos: Antik çağda, eşit yükseklikteki blok taş dizilerinden oluşan harçsız Hellenistik dönem duvar örgüsü.

2. isodomos: Yunan ve Roma mimarilerinde, sıra yüksekliklerinin birbirine eşit olduğu kesme taş duvar örgüsü.

Bu terimi ilk kez Vitrivius, Yunan duvarcılığına ilişkin bilgi aktarırken kullanmıştır. İsodomos (izodom) örgü, blokların belli yükseklik ölçülerinde ısmarlandığını göstermekte, dolayısıyla gelişmiş bir taş ocağı-şantiye ilişkisine işaret etmektedir. Özellikle Yunan mimarlığının klasik dönemindeki çok sayıda yapının duvarı isodomostur. Bu dönemin birçok örneğinde blokların uzunlukları da eşit tutulmuş; düşey derzlerin, uyuşum içinde birer sıra arayla üst üste gelmesine özen gösterilmiştir. Yüzeyler perdahlanmış, taş doğadaki durumundan soyutlanarak (Klasik Yunan Sanatı'nın başka alanlarında da görülen anlayışla) idealize edilmiştir.

Atina Akropolisi'nde Parthenon, Erekhteion ve Athena Nike Tapınağı gibi yapılarda isodomos örgünün en iyi uygulamaları görülür.

Yine Vitrivius'un tanımına dayanan bir başka örgü türü pseudoisodomos olarak adlandırılmaktadır. Vitrivius, isodomos örgüyü açıklıkla tanımlamakla birlikte, pseudoisodomosu belirsiz ve yoruma açık bırakmıştır.

Bugünkü yaygın kullanımında pseudoisodomos, kesme taş duvar örgüsünde farklı iki sıra yüksekliğin, belli bir ritim içinde almaşık düzende tekrarlanmasını anlatır. Oysa Vitrivius, 'sıra yüksekliklerinin eşit olmadığı' durumu pseudoisodomos olarak adlandırmış, ayrıntılı bir tanım yapmamıştır. Pseudoisodomos genellikle iki cidarlı örgüde, duvar doğrusuna paralel yerleştirilmiş olan yüksek bloklar ile bunları, duvar doğrultusuna dik konumda yerleştirilerek birleştiren alçak bağ sıralarının cepheye yansımasıdır.

Anadolu'da yüksek ve alçak sıraların almaşık düzen içindeki tekrarına dayanan pseudoisodomos örgü teknikleri, Karia ve İonia bölgelerinde, askeri ve sivil pek çok yapıda, Helenistik Dönem başından itibaren gerçekleştirilmiştir.