İzmir Tarihi Eser Envanteri
İzmir Tarihi Eser Envanteri ve İzmir’in Turizm Cazibe Noktaları
UNESCO Dünya Miras listesi kapsamında, 2014 yılında Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı ve 2015 yılında Efes Dünya Miras Listesi’ne girmiştir.
Birgi Tarihi Kenti (2012), Çandarlı ve Foça Kaleleri (2013) Çeşme Kalesi (2020) ve İzmir Tarihi Liman Kenti (2020) Unesco Dünya Miras Listesi Geçici Liste’ye alınmıştır.
Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı; Pergamon (çok katmanlı kent), Kibele Kutsal Alanı, İlyas Tepe, Yığma Tepe, İkili, Tavşan Tepe, X Tepe, A Tepe ve Maltepe Tümülüsleri olmak üzere 9 bileşenden oluşmaktadır.
Efes Dünya Miras Alanı; Çukuriçi Höyük, Ayasuluk Tepesi (Selçuk Kalesi, St. John Bazilikası, İsa Bey Hamamı, İsa Bey Camii, Artemision), Efes Antik Kenti ve Meryem Ana Evi olmak üzere 4 bileşenden oluşmaktadır.
Birgi Tarihi Kenti (2012); 2012 yılından bu yana UNESCO Dünya Miras Geçici Listesinde yer alan Birgi Tarihi Kenti'nin UNESCO Dünya Miras Listesine önerilebilmesi amacıyla gerekli çalışmalar, Bakanlığımız Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile Ödemiş Belediye Başkanlığı arasında, 07.04.2021 tarihinde imzalanan protokol doğrultusunda yürütülmektedir.
Bu kapsamda, Birgi Tarihi Kenti Yönetim Alanı sınırlarının Bakanlığımız Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü uzmanlarınca, ilgili Kurum ve Kuruluşlar, Meslek Odaları, Üniversiteler, Sivil Toplum Örgütleri ve alanda mülkiyet hakkı bulunanların önerileri çerçevesinde belirlenmesi amacıyla 14-15.06.2021 tarihleri arasında yerinde inceleme ve koordinasyon toplantısı gerçekleştirilmiştir. Birgi Tarihi Kenti Yönetim Alanı sınırları, kentin kuzeyinde ve doğusunda Birgi (Ödemiş) Revizyon Koruma Amaçlı İmar Planı sınırları ile çakıştırılarak, alanın batısındaki ve merkezindeki doğal sit alanları dahil edilerek, güney batısında ise konut dışı kentsel çalışma alanının bir bölümünü içine alacak şekilde belirlenmesi uygun görülmüştür. Çalışmalar devam etmektedir.
Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Ceneviz Ticaret Yolu’nda Kale ve Sur Yerleşimleri kapsamında Çandarlı ve Foça Kaleleri 2013 yılında, Çeşme Kalesi ise 2020 yılında Geçici Listeye alınmıştır. UNESCO Dünya Miras Geçici Listemizde "Ceneviz Ticaret Yolu'nda Akdeniz'den Karadeniz'e Kadar Kale ve Surlu Yerleşimleri" başlığı altında yer alan varlıklarımıza yönelik farkındalık yaratmak amacıyla gerçekleştirilecek tanıtım çalışmalarına ilişkin usul ve esaslar ile görev dağılımını belirleyen protokol Bakanlığımız Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile Türkiye Ortak Nesiller Entegrasyonu Derneği arasında 18/05/2021 tarihinde imzalanmıştır.
İzmir Tarihi Liman Kenti (2020): 2020 yılında geçici listeye alınmıştır. Helenistik dönemden itibaren kesintisiz yerleşim merkezi olan ve Osmanlı coğrafyasında da bir liman kenti olarak gelişen İzmir Tarihi Liman Kenti, farklı kültürel ve dini yapıları, hanları, arastaları, pasajları, otellerle donanan ticari merkezi ve farklı kültürlere ait mimari mirasın etkileşim içinde üretildiği süreçleriyle 14.04.2020 tarihinde UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesine dahil edilmiştir. İzmir Tarihi Liman Kenti’nin adaylığına ilişkin çalışmalar, Bakanlığımız ve Tarihi Kemeraltı İnşaat Yatırım Ticaret A.Ş. arasında 2020 yılında imzalanan protokol doğrultusunda yürütülmektedir.
İzmir’in Turizm Cazibe Noktalarıİlimiz tarih boyunca çeşitli kültürlere sahip toplumların yaşam alanı olarak kull
andığı; ticaret yollarının geçtiği ve bu toplumların kültürel yaşamını yansıtan yapı ve folklorik öğeleri miras alarak günümüze gelen bir coğrafyaya sahiptir. Bu sebeple, günümüzde turistik cazibe unsuru olarak kullanılabilecek birçok turistik ürünü bünyesinde bulundurmaktadır. Bunlar, kentimizin simgesi olan Saat Kulesi, Dünyanın en büyük açık hava çarşılarından biri olan, Tarihi Kemeraltı Çarşısı ve içerisinde barındırdığı birçok dini ve sivil mimari örneği yapı ve folklorik öğe temsilleri olarak karşımıza çıkarken, kent yaşamını yansıtan, kordon boyu rekreasyon alanı ve civarındaki ilimiz gastronomik değerlerini (Boyoz, Kumru, deniz Ürünleri, vs…) deneyimleyeceğiniz işletmeler cazibe unsuru olarak değerlendirebilir.
Bunun yanı sıra, merkezde Smyrna Agorası, Kadifekale, Tarihi Asansör ile birlikte UNESCO Dünya Kültürel Miras Listesinde bulunan Efes Antik Kenti ve Pergamon Antik Kenti, tarihi ve ören yerleri ilimizin derin tarihini ziyaretçilerimize tekrar hatırlatmaktadır. İlimiz eşsiz plajları ve su sporları faaliyetleri ile, Çeşme, Urla, Foça ve Dikili gibi ilçeleri ile ön plana çıkmaktadır.
İzmir il genelinde işletme belgeli 261 tesis, yatırım belgeli 59 tesis ve basit konaklama belgeli 1.386 olmak üzere toplam 1706 konaklama tesisi bulunmaktadır.
2022 yılı kasım ayı itibarıyla 561 acente A grubu ve 8 acente C grubu belgelidir. Toplam 569 seyahat acentesi faaliyet göstermektedir.
Turizm Çeşitliliği
İlimiz alternatif turizm çeşitlerinin birçoğuna ev sahipliği yapmakla birlikte, şehir merkezinde, başta sağlık medikal ve kültür turizmi türleri olmak üzere, kent turizmi ve öğelerini oluşturan tüm turizm türlerine (MICE, Gastronomi, Eğlence, Alışveriş, vs…) ev sahipliği yapmaktadır. İlçelerinde ise başta deniz turizmi olmak üzere kırsal odaklı (Eko turizm, Bisiklet, Wellnes, Su Sporları, Dağcılık, vs…) çeşitli turizm türlerine ev sahipliği yapmaktadır. Kente gelen 28 kurvaziyer gemisi ile 46 bin 950 turist ağırlanmıştır.
İzmir’de Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı 10 müze bulunmaktadır:
(İzmir Müzesi) Arkeoloji Müzesi
Atatürk Müzesi
Tarih ve Sanat Müzesi
Etnografya Müzesi
Efes Müzesi
Bergama Müzesi
Çeşme Müzesi
Tire Müzesi
Ödemiş Müzesi
İzmir Resim ve Heykel Müzesi ve Galerisi
Kütüphaneler
İzmir’de 41 kütüphane ve Atatürk İl Halk Kütüphanesi bünyesinde 1 gezici kütüphane aracı hizmet vermektedir
İzmir’de Kültür ve Turizm Bakanlığı denetiminde 21 özel müze bulunmaktadır.
İzmir’de 1 devlet tiyatrosu (İzmir Devlet Tiyatrosu) ile sahnesi olan 7 ve sahnesi olmayan 27 olmak üzere toplam 34 özel tiyatro faaliyettedir.
Ören Yerleri
Kültür ve Turizm Bakanlığınca kazı çalışmaları yürütülen arkeolojik alanlar şunlardır:
1- SMYRNA AGORASI
İzmir agorası, M.Ö. 4 yy’de antik Smyrna Kenti’nin taşındığı Pagos (Kadifekale)’un kuzey yamacında kuruludur. Dönemin önemli kamu binalarıyla çevrilmiş olan bu yapı kentin devlet agorasıdır.
Hellenistik Dönem’de kurulmuş olan agorada günümüze gelebilmiş kalıntıların çoğu, M.S. 178 depreminden sonra İmparator Marcus Aurelius’un destekleriyle yeniden inşa edilen Roma Dönemi agorasına aittir.
Smyrna agorası, dikdörtgen formda planlanmış, ortada geniş bir avlu ve etrafın sütunlu galerilerle (stoa) çevrili bir yapıdır. Kazılarla açığa çıkarılan kuzey ve batı stoa, bodrum katı üzerinde yükselmektedir. Kuzey stoa ise plan özellikleri açısından bazilikadır.
2- PERGAMON (Bergama)
Akrapol
Pergamon bir tepe yerleşimidir. Kent, başından beri iki ana kısımdan oluşan bir yapılar bütünü idi. Bunlar dağın en tepesinde yer alan ve kendi surları olan Kale ile güneyde daha yumuşak ve meyilli yamaçta yer alan keza sur duvarı ile çevrili bir aşağı kent idi. Konut alanları gerek büyüklük gerekse yayılma açısından siyasal ve ekonomik koşullara göre birçok değişikliklere uğramıştır. M.S. II. yy’da İmparator Traianus ve Hadrianus yönetiminde Pergamon parlak bir dönem yaşamıştır.
Akropoliste yukarı kent, orta kent ve aşağı kent olmak üzere üç ayrı yerleşim görülür. Zamanla kent sur duvarlarının dışına taşıp ızgara planlı bir yapılaşma ile ovaya kadar yayılmıştır. Genişlemenin en önemli yapısı Serapis (Kızıl Avlu) Tapınağıdır.
Bazilika (Kızıl Avlu)
Binanın tamamının tuğladan yapılmış olması ve büyük ön avlusu sebebi ile tapınak halk arasında “Kızıl Avlu” olarak adlandırılmıştır. Avlusu, yüksek duvarlarla dışarıya kapalı idi. İç kısmının sütunlu galerilerle çevrili olduğu kabul edilir. Tapınağa, avlunun batı cephesinde yer alan üç adet anıtsal kapıdan girilmektedir. Bu girişin halen bir kısmı ayaktadır. Tapınak Roma Dönemi aşağı Bergama kentinin tam merkezine inşa edilmiştir. Kült ve sanat tarihi verilerine dayanarak tapınağın M.S. II. yy’da muhtemelen İmparator Hadrian döneminde inşa edildiği ve Mısır tanrıları Serapis ve İsis’e ithaf edildiği söylenebilir. Erken Bizans döneminde kutsal mekânın içine ilaveler yapılan tapınak Anadolu’daki erken yedi kiliseden biri olarak kullanılmaya devam etmiştir.
Asklepion
Bergama Asklepion’u Eskiçağ’da Epidaurus ve Kos’taki örneklerine eşdeğer önemde bir sağlık tedavi merkezi idi. Pausanias’a göre Bergama’da ilk Asklepios Tapınağı M.Ö. 4.yy’ın ilk yarısında kurulmuştu. Kazılarda kutsal yerin M.Ö. 4 yy’dan beri var olduğu ve Hellenistik Dönemde geliştiği saptanmıştır. Ancak Asklepion en parlak devrini M.S. II. yy’da yaşamıştır.
Asklepios Kutsal Alanı, galerili avlusu, 3500 kişilik tiyatro yapısı, İmparator Hadrianus’a ait kült salonu, kütüphanesi, yuvarlak planlı Asklepios Tapınağı ile Roma Dönemi’nde oldukça önemli bir sağlık merkeziydi.
3- EPHESUS (Efes-Selçuk)
Doğu ile Batı arasında başlıca kapı durumunda olan Efes önemli bir liman kenti idi. Bu konumu Efes'in çağının en önemli politik ve ticaret merkezi olarak gelişmesini ve Roma Devrinde Asia eyaletinin başkenti olmasını sağlamıştır. Efes Anadolu'nun batı kıyısında, bugünkü Selçuk ilçesinin 3 km uzağında bulunan, daha sonra önemli bir Roma kenti olan antik bir Yunan kentiydi. Klasik Yunan döneminde İyonya'nın oniki şehrinden biriydi. İzmir İli Selçuk İlçesi sınırları içindeki antik Efes kenti’nin ilk kuruluşu M.Ö. 6000 yıllarına, Neolitik Dönem olarak adlandırılan Cilalı Taş Devri’ne kadar inmektedir. Bir liman kenti olan Efes, M.Ö. 560 yılında Artemis Tapınağı çevresine taşınmıştır.
Bugün gezilen Efes ise, Büyük İskender’in generallerinden Lysimakhos tarafından M.Ö. 300 yıllarında kurulmuştur. Hellenistik ve Roma çağlarında en görkemli dönemlerini yaşayan Efes, Asya eyaletinin başkenti ve en büyük liman kenti olarak 200.000 kişilik nüfusa sahipti. Efes, Bizans döneminde tekrar yer değiştirmiş ve ilk kez kurulduğu Selçuk’taki Ayasuluk Tepesi’ne gelmiştir. 1330 yılında Türkler tarafından alınan ve Aydınoğulları’nın merkezi olan Ayasuluk, 16. yy.dan itibaren giderek küçülmeye başlamış, 1923 yılında Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Selçuk adını almış ve bugün 30.000 kişilik nüfusa sahip turistik bir yerdir.
Efes’te de kazı, restorasyon ve düzenleme çalışmaları Avusturya Arkeoloji Enstitüsü kazı başkanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı adına Efes Müzesi tarafından yürütülmektedir.
4- ERYTHRAI (Ildırı) (Çeşme)
5- KLAROS (Menderes)
6- KLAZOMENAİ (Urla)
7- KOLOPHON (Değirmendere- Menderes)
8- LARİSSA (Menemen)
9- LEBEDOS (Menderes)
10- METROPOLİS (Torbalı)
11- NOTİON ( Menderes)
12- SMYRNA (Tepekule- Bayraklı)
13- TEOS (Seferihisar)
14- ULUCAK HÖYÜK (Kemalpaşa)
TARİHÎ TURİSTİK MEKÂNLAR
İzmir’de, mimari yapısı ile dikkat çeken pek çok tarihî cami bulunmaktadır.
Aliağa Cami
Abdullah Efendi Cami
Başdurak (Hacı Hüseyin) Cami
Çorakkapı (Taşrakapı) Cami
Fettah Cami
Faikpaşa Cami
Hisar Cami
Hacı Mahmud Cami
Han-Bey (Pazaryeri) Cami
Hatuniye Cami
İkiçeşmelik Cami
Kurşunlu Cami
Kestane Pazarı Cami
Kemeraltı Cami
Naturzade/Kadızade Cami
Salepçioğlu Cami
Şadırvan Cami
Şeyh Cami
Yalı Cami (Konak Cami)
Odunpazarı Cami
Hacı Osmanpaşa Cami
Kurşunlu Camii
Salepçioğlu Camii
İzmir’de mimarî yapısıyla dikkat çeken tarihî mekanlar ise şunlardır:
Tarihi Asansör
Mithatpaşa Caddesi ve Nihat Bey Caddesi Caddesi’nin arasında iki asansörü barındıran asansör kulesidir. Caddeler arası 50 metre yükselti farkından dolayı semt arasında 155 basamakla çıkılan ve ulaşımı kolaylaştırmak için tarihi asansör Musevi iş adamı “Nesim Levi” tarafından 1907 yılında yaptırılmıştır. İzmir Büyükşehir Belediyesine bağışlanan ve 105 yıldan bu yana ayakta dimdik duran asansör günümüzde halen işlevini sürdürmektedir.
Saat Kulesi
Konak Meydanı'nda yer alan ve İzmir’in sembolü olan Saat Kulesi Osmanlı Padişahı Sultan II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25.yılını kutlamak amacıyla 1901 yılında; İzmir Valisi Kıbrıslı Kâmil Paşa, Bahriye Mirlivası Said Paşa ve Belediye Reisi Eşref Paşa’dan oluşan komisyon tarafından İzmirli mimar, Raymond Charles Pere’e yaptırılmıştır. Bu yapı 25 metre yüksekliğinde, dört katlı ve sekizgen planlıdır.
Birgi Çakırağa Konağı
Ege Bölgesi’ndeki ilk yapılaşmadaki mimari üslubu korunmuş ender konaklardan biri olan Çakırağa Konağı, Şerif Aliağa tarafından yaptırıldığı genel kanıdır. Uzun yıllar harap bir durumda kaldıktan sonra 90’lı yılların başında restore edilip müze haline getirilen Çakırağa Konağı Türk mimarisinde Osmanlı gündelik yaşamının anlaşılmasında önemli bir kaynaktır.
İzmir'deki Kiliseler
Aya Fotini Kilisesi
Aya Vukla (Aziz Vukolos) Kilisesi
Notre Dame Lourdes Katolik Kilisesi
Saint Antoine Katolik Kilisesi
Saint Helen Katolik Kilisesi
Saint Jean Katedrali
Saint John Baptist Kilisesi
Saint John Dom Katedrali
Saint John Avengelist Kilisesi
Saint Mary Magdelena Anglican Episcigal Kilisesi
Santa Maria Kilisesi (Bornova)
Santa Maria Katolik Kilisesi
Santa Polycarpe Kilisesi
Notre Dame De St. Holy Rosary Kilisesi
Havra ve Sinagoglar
İzmir'de günümüzde mevcut olan havralar; Kemeraltı’nda Şalom (Aydınlılar), Sinyora Giveret, Algaze, Bikur Holim, Etz Hahayım, Talmud Tora, Karataş’ta; Beit İsrail, Tepebaşı (Roş Aşar), Alsancak’ta bulunan Şaar Aşamayım ve Karşıyaka'da Kaal Kadoş havralarıdır.
Çeşme, Sebil ve Şadırvanlar
Dönertaş Sebili
Tire Hafsa Hatun Çeşmesi
Urla Şadırvan
Urla Mermerli Çeşme
Hanlar
Abacıoğlu Hanı
Arap Hanı
Büyük Kardıçalı Hanı
Büyük Karaosmanoğlu Hanı