Kitap koleksiyoncusu olarak tanınan Beşir Ağa'nın hayatı kitaplaştırıldı
Osmanlı tarihçisi Prof. Dr. Jane Hathaway'in kaleme aldığı "Beşir Ağa: Osmanlı Hareminin Baş Hadım Ağası" adlı kitap okurlarla buluşturdu.
VakıfBank Kültür Yayınları (VBKY) tarafından yapılan açıklamaya göre, çalışma 18. yüzyılın önemli Osmanlı simalarından Topkapı Sarayı'nda haremin baş hadım ağası ve döneminde efsanevi bir kitap koleksiyoncusu olarak tanınan Beşir Ağa'nın 90 yılı aşan yaşamına odaklanıyor.
Anavatanı Habeşistan'da köleleştirildikten sonra hadım edilmiş siyahi bir köle olan Beşir Ağa'nın Osmanlı İmparatorluğu'nun başkentine uzanan yaşamı, Osmanlı arşivlerinden ve birincil kaynaklardan yapılan araştırmalar ve tarihi kanıtlarla inceleniyor.
Osmanlı İmparatorluğu'nda sultan ve sadrazamdan sonra en nüfuzlu makamlardan biri sayılan Darüssaade ağalığının oluşum ve gelişim süreçlerini de ele alan eserde, İmparatorluk sarayının harem dairesinde şehzadelere verdiği eğitimle onların entelektüel ve dini gelişimlerini şekillendiren Beşir Ağa'nın siyasi ve askeri konuların yanı sıra Osmanlı ilim ve kültür hayatına yaptığı katkılara yer veriliyor.
Açıklamada görüşlerine yer verilen ve çalışmalarını Ohio State Üniversitesi'nde sürdüren Osmanlı tarihçisi Prof. Jane Hathaway, Beşir Ağa'nın imparatorluk genelinde vakfettiği camiler, okullar, kütüphaneler ile devletin entelektüel profilini şekillendiren simalardan biri olduğunu belirterek, şunları kaydetti:
"Darüssaade ağaları, efsanevi kitap koleksiyoncularıydı ve Beşir Ağa herhalde bunların en efsanevi olanıydı. Hayattayken kurduğu kütüphaneler, dudak uçuklatan sayıda Kur'an, hadis ve hadis şerhi derlemelerinin yanı sıra, kelam ve fıkıh kitaplarıyla ünlüydü. Kütüphanelerin ve medreselerin kurulmasında oynadığı aktif rolden ötürü bu kitaplar Osmanlı İmparatorluğu'nun çeşitli bölgelerine dağıtılıp, Hanefi mezhebinin ve genel olarak Osmanlı tarzı Sünniliğin varlığı güçlendirildi. Aynı zamanda kurduğu okullar, en ücra Osmanlı vilayetlerinde çocukların ve gençlerin İslam'ın resmi Osmanlı anlayışına uygun yetişmelerini sağlamaya yardımcı oldu."
Kitapta ayrıca Aristoteles'ten İbn Sina!ya, İbnü'l-Arabi'den Mevlana Celaleddin Rumi'ye, Katip Çelebi'den Evliya Çelebi'ye kadar zengin bir kitap koleksiyonuna sahip olan Beşir Ağa'nın, 30 yılı aşkın Darüssaade ağalığı boyunca Osmanlı İmparatorluğu'nun dört bir yanında vakıflar kurup hayratlar yaptırarak saygın bir konuma ulaştığı anlatılıyor.
Eser, "Başlangıçlar: Seçkim Kölelik ve Hane Mensubiyeti", "Tarihte Hadımlar", "Beşir Ağa'nın Kökeni", "Sarayda İlk Yıllar", "Kıbrıs'ta ve Mısır'da Sürgün", "Medine'de Şeyhülharemlik", "Topkapı Sarayı Hareminin Baş Hadım Ağası", "I. Mahmud'un Saltanatında Beşir Ağa", "Beşir Ağa ve Arap Eyaletleri", "Beşir Ağa!nın Kütüphaneleri ve Vakıfları", "Beşir Ağa'nın Ölümü ve Cenaze Töreni" ile "Osmanlı'nın Gerilemesi Işığında Beşir Ağa'nın Mirası" başlıklı bölümlerden oluşuyor.
Jane Hathaway'in Türkçede yayınlanan "Osmanlı Mısır'ında Hane Politikaları: Kazdağlıların Yükselişi", "Osmanlı Hakimiyetinde Arap Toprakları" ve "İki Hizbin Hikayesi: Osmanlı Mısır'ı ve Yemen'inde Mit, Bellek ve Kimlik" adlı kitapları da bulunuyor.
AA Aişe Hümeyra Bulovalı