Koruma Kurulu kararı ile tehlikeye giren Yesemek, Mahkeme kararı ile kurtuldu!
Yesemek Göleti ve Sulama Projesi'nin bir kısmı; Hitit mirası Yesemek Açık Hava Heykel Atölyesi ve Müzesi I. Derece Arkeolojik Sit Alanı sınırına taşmış, şaşırtıcı şekilde Koruma Kurulu ve Müze inşaatta mahsur görmemişti. Mahkeme kararı ile çalışma durduruldu. UNESCO raporundaki saptamalara rağmen, DSİ "yapım aşamasında olduğu için yeniden planlama mümkün değil" diye inşaatta ısrar etti. Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi, temyiz yolu kapalı olmak üzere aldığı kararla DSİ'nin umutlarını suya düşürdü
Gaziantep’in İslahiye ilçesinde, 4 bin yıllık antik heykelleri kurtarmak için DSİ’nin sulama projesi iptal edildi.
UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan Yesemek Açık Hava Müzesi ve Heykel Atölyesi’nin tarihi dokusuna zarar verdiği gerekçesiyle Gaziantep İdare Mahkemesince verilen sulama kanalı inşaatının durdurulması kararına karşı yapılan istinaf başvurusu kesin olarak reddedildi.
Gaziantep'te 2012 yılından bu yana UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici geçici listesinde olan ve Kültür Turizm Bakanlığı'nca Unesco Dünya Kültür Mirası Kalıcı Listesine girmesi için mücadele sarf edilen Yesemek Ören Yeri, DSİ'nin Yesemek Göleti ve Sulama Projesi ile tehdit altına girmişti.Yesemek Göleti ve Sulama Projesi'nin bir kısmı Yesemek Açık Hava Heykel Atölyesi ve Müzesi I. Derece Arkeolojik Sit Alanı sınırları içinde yer alıyordu. Gaziantep Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu üyeleri de her nasılsa projenin alana zarar vermeyeceğine karar vermişti. Ancak Mahkeme Koruma Kurulu kararının hatalı olduğu yönünde karar aldı. DSİ ise projenin yağım aşamasında olduğu için değişiminin mümkün olmadığını savunrak karar itiraz etti...
Gaziantep Turizm derneği, Gaziantep Kulübü, Gaziantep Kültür Turizm Derneği ve Anadolu Arkeoloji ve Tarih Derneği öncülüğünde oluşturulan Yesemek Komisyonu, Gaziantep Kent Konseyi Başkan Yardımcı ve Yesemek Komisyonu Başkanı Bekir Sıtkı Severoğlu, Tarihi ve Kültürel Miras Alanının savunmasını üstlenerek başından sonuna kadar yoğun efor sergiledi. Ve Hukuk süreci sonunda haklı çıkan taraf oldu.
MAHKEME KARARI SON NOKTAYI KOYDU: PROJE BU HALİ İLE ZARARLI
Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi’nin 2024/683 kararı ile istinaf başvurusunu da temyiz yolu kapalı olmak üzere reddederek, inşaatın arkelojik alana zarar verdiğine karar verdi.
Yesemek Komisyonu açıklamasında, "Başlattığımız hukuk mücadelesi geçtiğimiz günlerde Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi’nin 2024/683 kararı ile istinaf başvurusunu da temyiz yolu kapalı olmak üzere reddetmesi ile sona ermiştir. Uzun süren ve zorlu bir mücadele sonucunda adalet yerini bulmuş, sadece şehrimizin değil ülkemizin ve tüm dünyanın çok önemli bir tarihi ve kültürel değeri kurtarılmıştır” ifadelerini kullandı.
Hukuk Mücadelesini kazandıktan sonra kendisini fesh eden Yesemek Komisyonu yaptığı açıklama ile süreci şöyle özetledi:
YESEMEK DAVASI SÜRECİ
Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi’nce verilen 23/02/2022 gün ve E:220/989 sayılı karara karşı yapılan Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ve Devlet Su işleri Genel Müdürlüğünün istinaf başvurusunda bulunduğu ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün Müdahil olduğu; Gaziantep ili, İslahiye ilçesi, Yesemek Mahallesi sınırları içerisinde inşa edilmekte olan Yesemek Göleti ve Sulama Projesi kapsamında yapılması planlanan cebri boru hattının Yesemek Açık Hava Heykel Atölyesi ve Müzesi I. Derece Arkeolojik Sit Alanı içinde kalan kısmının yeniden planlanmasının projenin yapım aşamasına gelmesi nedeniyle mümkün olmadığı ve söz konusu alanda kültür varlığı bulunmadığına dair müze müdürlüğü görüşü doğrultusunda 658 sayılı ilke kararı 1/a maddesi gereğince zorunlu alt yapı uygulamaları çerçevesinde yapım çalışmalarının Müze Müdürlüğü denetiminde yapılmasında sakınca olmadığına dair alınan 19.10.2016 tarih ve 1898 sayılı Gaziantep Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararı ile aynı alanda yapılmakta olan cebri boru hattı ve yol çalışması kapsamında alanın dik yamaçlı olması nedeniyle açılan yoldaki kesitlerde toprak kayması ve göçüklerin oluşmasının önlenmesi için Müze Müdürlüğü görüşleri doğrultusunda Yüksek Kurulun 658 sayılı ilke karar 1/A maddesi gereğince zorunlu alt yapı uygulamalarının DSİ Bölge Müdürlüğü ve Müze Müdürlüğü uzmanları sorumluluğunda ve denetiminde yapılmasına sakınca olmadığına dair alınan 30.05.2017 Tarih ve 2272 sayılı Gaziantep Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararlarının iptali istemiyle Gaziantep Turizm derneği, Gaziantep Kulübü, Gaziantep Kültür Turizm Derneği ve Anadolu Arkeoloji ve Tarih Derneğince açılan davada; Gaziantep 2. İdare Mahkemesince verilen 23.02.2022 gün ve E: 2020/989, K:20222/249 sayılı “Dava Konusu işlemlerin iptaline” ilişkin kararın davalı idare vekili tarafından; Mahkeme kararının yerinde olmadığı, usule, yasaya ve hukuka aykırı olduğu davanın reddine karar verilmesi gerekirken dava konusu işlemin iptaline ilişkin kararın da hukuki isabet bulunmadığı ve davalı müdahil vekili tarafından; Mahkeme kararının usul ve yasaya aykırı olduğu, dosya kapsamında alınan bilirkişi raporunun hatalı değerlendirmeler içerdiği, yapım çalışmalarına nezaret eden görevli arkeoloğun tanzim etmiş olduğu raporların mahkemece ilgili müze müdürlüğünden temin edilerek incelenmesi gerekirken böyle bir inceleme yapılmadığı ileri sürülerek istinaf yoluyla incelenerek kaldırılması istenilmiş olduğu,
Davacılar Gaziantep Turizm derneği, Gaziantep Kulübü, Gaziantep Kültür Turizm Derneği ve Anadolu Arkeoloji ve Tarih Derneği ise; istinaf işleminin reddi gerektiğini savunmuştur.
KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI VE DSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’NE MAHKEMEDEN RED!
T.C Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi, İkinci İdari Dava Dairesi, Esas No: 2022/1108 Karar No: 2024/683 ile Gaziantep 2. İdare Mahkemesince verilen 23/02/2022 gün ve E:2020/989, K:2022/249 sayılı karara karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine, ….., 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45/6 maddesi gereğince temyiz yolu kapalı olmak üzere kesin olarak, 03/04/2024 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
Yesemek Ören Yerinin hemen yanında yapımına başlanan Gölet İnşaatının, bu eşsiz tarih ve kültür hazinesine verebileceği zararlara dikkat çekmek ve inşaatın yapımına imkan veren kurul kararlarının iptalini sağlamak için kurulan Kent Konseyi’nde Yesemek Komisyonu kurulmuş, ilk toplantısını 18 Ağustos 2020 tarihinde yapmıştı.
Bekir Sıtkı Severoğlu’nun Başkanlığını yürüttüğü komisyonda Aslı Ölçal Tezel, Gökhan Çeliktürk, Tarık Aytekin, Erkan Özsavaş, Dinçer Uğurluer, Özgür Girişken, Hasan Yelken yer almıştı.
Komisyon ilk toplantısında, Yesemek Alan Başkanlığından gerekli bilgi belge ve dökümanları talep etmişti. Yapılan incelemeler sonunda; İzinlerin hukuka uygun olmadığını, doğal peyzajın ve eserlerin zarara uğradığını, sulama göletinin eserlere ve doğal peyzaja zarar vermesinin yanında ileride çok daha büyük zararlar verebileceğini ve olası bir depremde köy yerleşiminin büyük bir risk taşıdığını değerlendirmişti. Bu değerlendirmelerin ardından, komisyon öncelikle basın toplantıları ile kamuoyunu bilgilendirmiş, daha sonra titiz bir çalışma hukuk mücadelesi başlatmıştı.
Komisyondan yapılan son açıklamada şu ifadelere yer verildi;“ Başlattığımız hukuk mücadelesi geçtiğimiz günlerde, Gaziantep Bölge İdare Mahkemesi’nin 2024/683 kararı ile istinaf başvurusunu da temyiz yolu kapalı olmak üzere reddetmesi ile sona ermiştir. Uzun süren ve zorlu bir mücadele sonucunda adalet yerini bulmuş, sadece şehrimizin değil ülkemizin ve tüm dünyanın çok önemli bir tarihi ve kültürel değeri kurtarılmıştır.”
YESEMEK KOMİSYONU GÖREVİNİ TAMAMLAYARAK KENDİNİ FESHETTİ (!)
Bu konuda yaşananlardan dersler çıkarılması ve bundan sonra yapılacakların doğru planlanması gerekmektedir. Gaziantep bu konuda geçmişte de güzel örnekler vermiştir. Zeugma Mozaiklerinin Gaziantep’ten götürülmesi konusunda tüm şehir ve sivil toplum örgütleri tek yürek olmuş, davalar açılmış ve benzer şekilde kazanılmıştı. Sonuç olarak bugün Gaziantep dünyanın tanıdığı ve bildiği bir mozaik müzesine sahip oldu ve bunun yanında Zeugma Ören yerinde halen çok başarılı kazılar sürdürülmektedir. Yesemek’in UNESCO Dünya Mirası Kalıcı Listesine alınması Gaziantep ve İslahiye’nin geleceği için çok çok önemlidir. Hemen yanımızdaki Göbeklitepe örneğine bakacak olursak, UNESCO kalıcı listesine girdiği 2020 yılından bu yana, tüm olumsuz pandemi ve deprem sürecine rağmen 3 Milyona yakın ziyaretçi gezmiştir. Böylece listeye girmenin ne kadar önemli olduğunu görülmüştür.
YESEMEK KOMİSYONU'NUN ÖNERİLERİ:
İlgili Bakanlıklarımız, Valiliğimiz, Belediyelerimiz, Kent Konseyimiz ve Mimarlar Odası ile Üniversitelerimiz başta olmak üzere Sivil Toplum kuruluşlarımızın ve hepsinden önemlisi yerelde yani Yesemek Köyünde ve İslahiye’de yaşayanların katılımı ile çalışmalar yapılmalı ve ortak akıl ile bu önemli tarihi miras ve bölgenin geleceği planlanmalıdır. DSİ’nin şu ana kadar orada yaptığı yatırımlarda çalıştaylar düzenlenerek sosyal kullanım alanlarına dönüştürülmelidir. Her ülke her yıl sadece bir yeri UNESCO Dünya Mirası Kalıcı Listesine önerebiliyor. Yesemek ile ilgili ICOMOS raporunda yer alan olumsuzluklar hem idare mahkemelerimizin verdiği kararla hem de Gaziantep’teki STK’ların bu konuyu sahiplenmesi ile ortadan kalkmıştır. Şimdi yapılması gereken, Üniversitelerimizin Mimarlık ve Arkeoloji Bölümleri, ilgili tüm resmi kurumlar ve STK’ların birlikte yapacakları çalıştay ile verilen zararların nasıl telafi edileceğinin tespit edilmesidir. Bu konuda hemen harekete geçilmelidir ki Yesemek UNESCO Dünya Mirası Kalıcı listesine girebilsin!
SONUÇ OLARAK;
Adaletin yanlışlara dur diyebilmesi çok önemli ve moral vericidir, geleceğimiz için umut vericidir. Kültürel değerlerin korunması gelecek kuşaklara borcumuz olup, bugün yaşayanların bu planlamaları yapma sorumluluğu vardır. Kültür Turizmi bölgemizin geleceğidir.
Verilen bu mücadelede, tüm davaları gönüllü olarak takip eden sayın Av.Dilek Topalkara Altunlu’ya, davalar konusunda destek olan Prof.Dr. Tevfik Gülsoy’a, komisyon üyelerimize, emeği geçen tüm kurum, kuruluş ve şahıslara teşekkürü borç biliyoruz.
Komisyonumuz bu konudaki misyonunu tamamlamış ve kendini bugün itibariyle gerektiğinde yeniden bir araya gelmek üzere feshetmiştir.
Kamuoyunun saygılarımızla duyururuz.
YESEMEK KOMİSYONU"