Kula Ayak İzleri ile Kanlıtaş Kaya Resminin gizemi çözüldü
Türk Bilim adamlarının yönetimindeki çalışmada uluslararası araştırma ekibi, hem Çakallar Volkanı’nın patladığı tarihi, hem de fosilleşmiş insan ayak izlerinin yaşını tespit etti. Bronz Çağında Manisa civarında yaşayan insanların volkanik patlamayı izleyip resmettiği anlaşıldı.
Tarih öncesi olarak nitelendirilen yıllarda insanların volkanik patlamaları tasvir ettiği düşünülen bazı resimler var. Fransa’daki Chauvet Mağarası’nda çizim ve Çatalhöyük’te bir evin duvarında yer alan duvar resminin şahit olunan volkanik patlamaları resmettiği tahmin ediliyor.
Volkanik patlamalara şahit olan insanların resim dışında bıraktığı başka izler de var.
Manisa'daki UNESCO Kula Jeoparkı’nda bulunan fosilleşmiş ayak izleri onladan biri.
Ve o izlere çok yakın alanda bulunan Kanlıtaş Kaya Resimleri de nadir koleksiyonun bir diğer parçası.
Salihli ilçesindeki Çakallar yanardağının yakınındaki hidrovolkanik kül içindeki insan ayak izleri 1968'de keşfedilmişti ama bugüne dek volkanın patlama tarihi kesin olarak bilinemiyordu.
Türk Bilim adamlarının yönetiminde uluslararası bir ekip tarafından gerçekleştirilen araştırma ile hem Çakallar Volkanının patladığı tarih, hem de fosilleşmiş insan ayak izlerinin yaşı tespit edildi.
Quaternary Science Reviews (Kuvaterner Bilim Yorumları) dergisinde 15 Mayıs'ta İnan Ulusoy, M. Akif Sarıkaya, Axel K.Schmitt, Erdal Şen, Martin Danišík, Erdal Gümüş imzaları ile yayınlan "Tarih öncesi insanlar tarafından şahit olunan ve kaydedilen volkanik patlama " (Volcanic eruption eye-witnessed and recorded by prehistoric humans) başlıklı makalede yer alan bilgilere göre; UNESCO Kula Jeoparkı'nda yer alan Kanlıtaş kaya resmi ve kül üzerindeki ayak izleri insanların volkanik patlamaya şahit olduğunu kanıtlar nitelikte.
Araştırma, Hacettepe Üniversitesinden İnan Ulusoy ve Erdal Şen, İstanbul Teknik Üniversitesinden Mehmet Akif Sarıkaya, Heidelberg Üniversitesinden Axel K. Schmitt, Curtin Üniversitesinden Martin Danisik ile Manisa Celal Bayar Üniversitesinden Erdal Gümüş'ün yer aldığı volkanolog, coğrafyacı ve jeokronologlardan oluşan grup tarafından gerçekleştirildi.
Kanlıtaş kaya resmi, volkan konisinin çok yakınında, volkanik kül içinde korunmuş halde bulunan insan ayak izlerinin oldukça yakınındaydı. Kula ayak izleri olarak da bilinen bu fosil izler, Çakallar Volkanının patlamasına insanların şahit olduğunu şüphe götürmez şekilde kanıtlıyor.
Çakallar Yanardağındaki volkanik patlamanın tarihi kesin olarak bilinemiyordu. Kuvaterner Bilim Yorumları dergisindeki makaleye göre; volkanbilimci (Volkanolog), coğrafyacı ve jeokronologlar’dan oluşan uluslararası araştırmacılar, Çakallar volkanındaki patlamanın ayrıntılarını ve gelişimini ortaya çıkardı.
Araştırmaya göre, Çakallar volkanındaki volkanik faaliyet, yakın çevresini birkaç santim kalınlığında küllerle örtmüş. İlk kül püskürtmesi dağın zirvesi sulak olduğu için nemli şekilde gerçekleşmiş. Patlamanın ortaya çıkardığı ısı sonucu alandaki su hızla buharlaşmış ve küller yaklaşık 100 metre yüksekliğindeki Çakallar cüruf konisini oluşturmuş.
4.700 yıl önceki volkanik patlamayı izleyen insanlar tarafından bırakılan, patlamanın ilk anındaki nispeten nemli volkanik kül üzerinde insanların ve muhtemelen onlara eşlik eden köpeklerin patlama merkezine doğru ilerlediklerini gösteren ayak izleri, daha sonraki kuru volkanik cüruf ile örtülüp günümüze kadar korunmuş.
İzler, insanların devam eden düşük şiddetli volkanik faaliyeti güvenli bir uzaklıkta izlediklerini gösteriyor.
Volkanik Patlamayı resmetmiş olabilirler
Ayak izlerine yaklaşık 20 dakikalık yürüyüş mesafesinde bulunan kaya sığınağına çizilmiş Kanlıtaş kaya resmi de patlayan cüruf konisini ve lav akıntısını tasvir ediyor.
Konik yapıyı gösteren resim, tepesindeki krater benzeri eliptik çizim ile bir cüruf konisine çok benziyor. Krater içindeki kırmızı noktalar, bugün İtalya’daki Stromboli Volkanı’nın zirve kraterinde görebileceğiniz küçük bacaları andırıyor. Koninin altına çizilmiş olan kalın çizginin de volkandan dışarı doğru akan lav akıntısını tasvir ediyor olması muhtemel.
Kaya resmi ayrıca, volkan çiziminin üstünde baş ve işaret parmağı olmayan üç el baskısı ile de işaretlenmiş.
Manisa'nın Kula ilçesindeki ayak izleri, 4.700 yıl öncesinde volkanik patlamayı izleyen insanlara ait çıktı.
Patlama 4700 yıl önce meydana gelmiş
Yeni radyometrik teknolojilerle yaş tayinleri yüksek kesinlikle volkanik patlamanın bölgenin Bronz Çağı’nda ve büyük olaslıkla M.Ö. 2700 yıllarında yani günümüzden 4.700 yıl önce olduğunu gösteriyor.
İnan Ulusoy: En eski volkanik patlama resmi olabilir
Hacettepe Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi İnan Ulusoy, Çakallar volkanındaki volkanik faaliyetin, nemli olarak nitelenebilecek hidrovolkanik bir patlamayla başladığını belirterek, nemli volkanik kül üzerinde insanların ve muhtemelen onlara eşlik eden köpeklerin patlama merkezine doğru ilerlediklerini gösteren ayak izlerinin bulunduğunu kaydetti.
Bu izlerin, insanların volkanik faaliyeti güvenli bir uzaklıkta izlediklerini gösterdiğini vurgulayan Ulusoy, araştırmayla ilgili olarak, "Ayak izlerine yaklaşık 20 dakikalık yürüyüş mesafesinde bir kaya sığınağına çizilmiş olan Kanlıtaş kaya resmi, patlayan bir cüruf konisini ve lav akıntısını tasvir ediyor gibi görünüyor. Kaya resmi ayrıca volkan çiziminin üstünde baş ve işaret parmağı olmayan üç el baskısı ile de işaretlenmiş. Kula ayak izlerinin sahipleri bu esrarengiz doğal olayı seyretmeye gelen ve daha sonra bunu bir duvar resmiyle kayda dönüştüren dünyanın ilk volkanologları mı? Bu soruda hala bir spekülasyon payı var fakat yeni radyometrik yaş tayinleri yüksek bir kesinlikle volkanik patlamanın Bronz Çağı'nda olduğunu gösteriyor. Kanlıtaş kaya resminin Çakallar volkanının patlamasını resmettiği varsayımı doğruysa, bu resim, insanların patlamaya şahit olduğunun ayak izleriyle birlikte “kanıtlanabildiği” en eski volkan patlama resmi olabilir." dedi.