Kyros: Kiros

Kyros kimdir? Kiros kimdir? Büyük Kiros kimdir? Genç Kiros kimdir?

Kyros I: MÖ 7. yy. Akhamenid sülalesinden Pers kralı.

Teispes’in oğlu, Kyros II (büyük)’un dedesidir. Anşan bölgesinde (Basra Körfezi’nin kuzeyi) hüküm sürdü. Asurbanipal’in Elam’ı fethetmesinden sonra Asurlulara boyun eğmek zorunda kaldı.

Kyros II (Büyük Kyros): Ege Denizi’nden Hindistan’a dek geniş­lemiş olan Pers İmparatorluğunu kuran hükümdar. Adına tarihi metinlerde Büyük Keyhüsrev ve Büyük Kuroş olarak da rastlanır.

Akhamenid devletini kuran (M.Ö yaklaşık 550-330).Akamenid hanedanlığının kaderi, Persleri dünya hakimi kılan ve Pers İmparatorluğunun temellerini atan Büyük Kiros ile değişmiştir.

Önceleri Medlerin hakimiyetinde yaşayan Pers kavimlerinden Akamenid'leri, Kambyses’in oğlu ve halefi, kral II. Kyros (Büyük Kyros) ile birlikte tarih sahnesinde boy göstermiş, Med kralı Astyages’e karşı isyan edip Medleri bozguna uğratmış ve İran havzasından Kızılırmak’ın doğusuna kadar büyük Pers krallığını kurmuştur.

II. Kyros döneminde Anadolu, Babil, Suriye’nin bir kısmı, Fenike şehirleri; halefi Kambyses zamanında Mısır; I. Darius dönemindeyse Avrupa’ya kadar ulaşan Persler üç kıtada da varlığını hissettirmeyi başarmışlardır.

Akhamenidler, Hellespontos’tan Kuzey Hindistan’a kadar topraklarını genişletmiş, Mısır’ı da fethederek, Orta Asya’da günümüzdeki Kazakistan’a kadar yayılmış, dünya genelinde o güne kadarki en büyük imparatorluk olmuştu.

Kambyses I’in oğlu ve halefi, Kyros I’in torunudur. MÖ 557’de Med’lere bağlı Anşan krallığının ba­şına geçti. MÖ 550’de Med kralı Astyages’i yendi, başkenti Ekbatana’yı ele geçirdi. Kendini Medlerin ve Perslerin kralı ilan etti, zaferinin anısına ilk Pers başkenti Pasargadae’yi kurdu.

MÖ 547’de Anadolu’ya girdi ve Lidya Krallığı­nı yıktı. Ege kıyısındaki Yunan kentlerini barışçıl yöntemlerle kendisine bağ­ladı. Ardından MÖ 539’da Babil’i fethetti ve Yeni-Babil Krallığını yıktı.

Babil’de Nabukadnezar II döneminden beri (MÖ 586) sürgün olan Yahudilere yurtlarına dönmeleri ve Kudüs’teki tapınağın (Kudüs Tapınağı) yeniden ya­pımı için izin verdi.

Doğuya yönelip Orta Asya içlerine kadar egemenliğini yaydı. Bu bölgedeki halklara, özellikle de Sakalara karşı giriştiği mücadele­lerden biri sırasında öldü. Oğlu Kambyses II tarafından yaptırılan mezar anıtı Pasargadae’dedir. Arrianus’a göre mezar üzerindeki yazıtta şöyle yazar: “Ey ölümlü! Ben Pers krallığını kuran ve Asya’ya egemen olan Kambyses’in oğlu Kyros’um. Öyleyse anıtımı bana çok görme.”

Otuz yıl içinde küçük bir krallığı iki yüz yıldan fazla hüküm sürecek bir imparatorluk haline getirdi. Yunan (özellikle de Ksenophon’un Kyros’un Eğiti­mi adlı eseri), Babil ve Yahudi kaynakları onu fethettiği ülke halkları tarafın­dan memnuniyetle karşılanan bir fatih olarak gösterir.

Perslerin bilincinde Romulus ve Remus’un Romalılar arasında kazandığına benzer bir yer edinmiş­tir. Yirminci yüzyılda İran’ı yöneten Pehlevi hanedanı Kyros’u İran’ın kurucu­su kabul etmiş, 1971’de krallığının 2500. yıldönümünü kutlamaya yönelik görkemli törenler düzenlemiştir.

Ancak, devasa sınırlara ulaşan Akhamenidler’in hükümdarlığı çok uzun sürmedi. İ.Ö. 333’te İskenderun yakınlarında, İ.Ö. 331’de Arbela (Erbil) yöresinde yapılan savaşlarda Büyük İskender’e yenilen Akhamenidler, büyük yıkıma uğradı ve hakim olduğu topraklardan çekildi ve 330 yılında tarihten silindi.

Genç Kyros: Genç, MÖ 401. Pers kralı Dareios II Okhos’un ikinci oğlu.

MÖ 407’de babası tarafından Batı Anadolu’daki Pers kuvvetlerinin komutanı ola­rak görevlendirildi. Bu sayede bölgedeki satraplar arasında otorite sağladı, Sparta’lı önder Lysandros ile yakın ilişki kurdu, ona Atina ile giriştiği müca­delede maddi destek sağladı. MÖ 401’de Sardeis’te topladığı orduda Anado­lu’dan topladığı birlikler dışında on bin Yunan paralı asker vardı. Annesi Parysatis’in de desteğini alarak ağabeyi Artakserkses II Memnon’u tahttan indirmek üzere yola çıktı. Amacını belli etmemek için önceleri isyancı Pisidyalılar üzerine sefere çıktığını duyurdu. Babil’in kuzeyindeki Kunaksa Savaşı’nda öldürüldü.

Ksenophon’un Anabasis (Onbinlerin Dönüşü) adlı eseri ideal bir lider olarak anlattığı Kyros’un ölümünden sonra ordunun Yunanis­tan’a geri dönüşünü anlatır.

Pers kaynakları ise onu kendi çıkarları için ya­bancılarla işbirliği yapan bir hain olarak lanetler.