Luviler kimdir? Luviya neresidir? Luvilerle ilgili bilimsel gerçekler nelerdir?

Luviler son yıllarda hakkında en çok araştırma yapılan konulardan biri ve doğal olarak onların kimliğini merak edenlerin sayısı da hızla artıyor. Peki Luviler kimdir? Luviler bir halktan mı ibarettir, halklardan mı oluşmaktadır? Luvi halkları hangileridir? Mevcut dilbilimsel ve arkeolojik bulgulara göre Luvilerin tanımı nedir? Luviler sözcüğünün sözlükteki karşılığı ne olmalı? Ne yazık ki bugüne dek onlarca kitap yazılan konuda tek bir tanım yer almadı. Açığı kapatmak da bize düştü:

Luviler: Hititçe metinlerde yer alan Luvice dilini (ya da Hititçe Lehçesini) konuşan Anadolu insanlarıdır. Daha ziyade Güney Anadolu ve Batı Anadolu'da yaşayan insanların bu dili konuştukları tespit edilmiştir.

Hitit coğrafyasında bulunan çiviyazılı metinlerde  Luvice lehçesine yoğun şekilde rastlanmaktadır.

Hattuşa'daki Çivi Yazılı Tablet arşinden çıkan  bir tabletin metni, Luvice dahil yedi farklı dilde yazılmıştır. metinlerden anlaşıldığı kadarı ile Luvice tıpkı Hititçe gibi Hint-Avrupa dil ailesinin Anadolu dilleri grubuna dâhildir ve aralarında büyük benzerlik olması dikkat çekmektedir.

Luvice konuşan insanlara  Luviler denilmektedir ama insanların tek bir etnik kökene sahip olup, olmadığı konusu belirsizdir. Dolayısı ise Luviler tanımı şimdilik söz konusu dili konuşan insanlar topluluğu ya da topluluklar  ile sınırlıdır. 

Bilimsel veriler ışığında Luvilerin tanımı; "Hititler döneminde Luvi dilini konuşan Anadolu insanlarından oluşan halk veya halklar"dır. 

Luvilerin en kötü ihtimalle M.Ö. 2300'den itibaren Anadolu'da oldukları kesindir. Ancak bu tarihte veya öncesinde Anadolu'ya başka bir yerden mi geldileri yoksa çok daha erken tarihlerden itibaren burada mı oldukları da belirsizdir. 

Bu bilgiler dışındaki tüm açıklamalar şimdilik varsayımdan ibarettir, tahminlere dayalı olasılıklardır ve bilimsel tutarlığı söz konusu değildir.

Luvi kelimesi Hititçe'de ışık anlamına gelen LU kökünden türemiştir ve muhtemel karşılığı "Işıtan" olmakla birlikte "Işık İnsanı" olarak yorumlanmaktadır.

Luviya, günümüz tanımı ile Luvice konuşan insanların yaşadığı yerler anlamına gelmektedir. Ancak Hititler Luviya derken belirli bir bölgeyi ya da herhangi bir yeri değil, Luvice konuşanların bulunduğu yerleri kast etmişlerdir. Yani Hitit coğrafyasında Luviya diye adlandırılan bir yer yoktur.

Geç Hititler döneminde özellikle Hitit Kanunları’nda Luviya teriminin yerine Arzava terimi kullanılmasından yola çıkarak, Luviya denilen yerin Batı Anadolu’daki Arzava ülkesi olduğunu savunan akademisyenler vardır ancak bölgenin daha geniş olma ihtimalinin büyüklüğü de aşikardır 

Bu bilgiler dışında şimdiye dek tüm yazılan, çizilen ve savunulan görüşler sadece varsayımdır.,

Varsayımlar önemsiz değildir. Bilimsel bilgiye ulaşmanın ilk adımı varsayımlar üretmektir. Ki arkeolojikhaber olarak, en uçarı varsayımlara bile haberlerimizde yer veriyoruz. 

Ancak varsayımların bilimsel temelli yanları kadar uçuk kaçık yanları da var ki pek çoğu, doğurduğu faydadan kat be kat fazla bilgi kirliliği üretmektedir.

Bu nedenle biz bu tanımlarımıza varsayımları eklememeyi tercih ettik. 

Şu var ki ortalıkta Luvilerle ilgili dolaşan tüm varsayımlar içinde kayda değer tek efsane "Luvilerin gizemli bir halk ya da halklar" olduğudur.

En azından şimdilik...

Yaşar İliksiz - arkeolojikhaber