Macaristan'daki Gül Baba Müzesi türbe ile birlikte açılacak

TİKA, Gül Baba Türbesi’nin kültür merkezi olarak sürekli yaşayan bir mekan olması amacıyla ziyaretçiler için kafeterya ve müze planlanırken, çeşitli etkinlik ve toplantıların düzenlenebilmesi için çok amaçlı salonlar hazırladı.

TİKA, Macaristan’da Gül Baba Türbesi restorasyonu, Kanuni Sultan Süleyman’ın kayıp mezarının araştırılması, Macar-Türk Dostluk Parkı restorasyonu gibi önemli projelere imza atarak iki ülke arasında "dostluk köprüsü" işlevi görüyor.

Türk-Macar dostluğunun sembolü kabul edilen ''Budin’in manevi bekçisi'' Gül Baba Türbesi, başkent Budapeşte’de Gül Tepesi (Rozsadomb) olarak bilinen bölgede yer alıyor.

Gül Baba Türbesi, 2014 yılında imzalanan protokolün ardından Türk-Macar ortaklığıyla restore edilmişti. Türbenin onarımı, iç mekan ile çevre düzenlemesi yapılırken, ayrıca yeni Gül Baba Müzesi de türbenin yanına inşa edildi.

- Gül Baba'nın hikayesi

Esas ismi Cafer olan Gül Baba, Veli Baba Dergahı’na mensup bir Bektaşi dervişi olarak tanınıyor. Çevresinde ''gözü pek ve yiğit'' özellikleriyle bilinen Gül Baba, Kanuni Sultan Süleyman tarafından Macaristan'a davet edilmişti.

2 Eylül 1541’de vefat eden Gül Baba'nın cenazesi, Macaristan’da bugünkü yerine defnedilmişti. Gültepe’deki kabrinin üzerine türbe inşa edilmiş, daha sonra da türbenin yanına onun adını taşıyan tekke kurulmuştu.

Gül Baba Türbesi, yüzyıllar içinde çeşitli değişimlerden ve dönemlerden geçti. Türbe ve Gül Baba’nın aziz hatırası, yüzyıllar boyunca Türk-Macar dostluğunun simgesi olarak korunup yaşatıldı.

1914’te tarihi eser olarak tescil edilen Gül Baba Türbesi, 1962’den bu yana da müze olarak ziyarete açık durumda.

- Restorasyon süreci

1987 yılında düzenlenen “Uluslararası Mimarlık Kampı” bölgeyi çalışma konusu olarak ele almış, önerilerde bulunmuş ancak hiçbiri hayata geçirilmemişti.

TİKA, devam eden yıllarda yapılan çalışmaların ardından geçen sürede tarihi yapıda temel eksiklikler ve hasarlar gözlemlemiş, bölgede geniş çaplı incelemelerde bulunarak 2016 yılında restorasyon çalışmalarını başlatmıştı.

Gül Baba Türbesi’nin restorasyon çalışmaları sonucunda Türk-Macar uzmanların oluşturduğu bir ekip ile türbenin onarımı, iç mekan tadilatı, çevre düzenlemesi yapılmıştı.

- Gül Baba Müzesi

TİKA, tarihi mirasın korunması amacıyla restorasyon çalışmalarını tamamlarken, tarihi değerlerin yaşatılması için yeni bir müzenin inşasını da gerçekleştirdi. Gül Baba Müzesi’nin kültür merkezi olarak sürekli yaşayan bir mekan olması amacıyla ziyaretçiler için kafeterya ve müze planlanırken, ayrıca çeşitli etkinlik ve toplantıların düzenlenebilmesi için de çok amaçlı salonlar hazırladı.

Türbenin hemen yakınındaki Gül Baba Sokağı aslına uygun şekilde yenilenirken, türbenin girişindeki Gül Baba heykeli ise yenilenen kaide üzerinde muhafaza ediliyor.

Erdoğan’ın Başbakan olduğu dönemde Macaristan Başbakanı Viktor Orban ile görüşmesinin ardından başlatılan çalışmalar neticesinde, Gül Baba, Türk-Macar dostluğunun sembolü olarak görülmeye devam ediyor.

Gül Baba Türbesi, 1543-1548'de Budin Beylerbeyi olan Yahyapaşazade Mehmet Paşa tarafından yaptırıldı. Klasik Osmanlı türbe üslubuna uygun biçimde sekizgen bir yapı olarak kesme taştan inşa edilen türbe, kurşun kaplı bir kubbe ile örtülü.

Şu anki zamana ulaşmayan Gül Baba Tekkesi’nde, zikirlerin yapıldığı bir büyük meydan evi, bir yazlık ve bir kışlık mekan, odalar, büyük bir imaret (aşevi) ve derviş hücreleri bulunuyordu. Gül Baba Tekkesi, türbe ile Tuna arasındaki yamaçta yer alıyordu.

- Kanuni Sultan Süleyman’ın Kayıp Mezarının Araştırılması Projesi

TİKA, Zigetvar Kalesi'nin fethi sırasında vefat eden Kanuni Sultan Süleyman’ın kayıp mezarının ve içinde bulunduğu "palanka" ile ek yapılarının bulunarak gün yüzüne çıkartılması amacıyla Türkiye ve Macaristan eşgüdümünde “Kanuni Sultan Süleyman’ın Kayıp Mezarının Araştırılması” projesi de yürütüyor.

Proje kapsamında, 2013 yılından itibaren Türkiye’de ve yurt dışında çeşitli ülkelerin kütüphanelerinde kaynak ve arşiv araştırmaları gerçekleştirilirken, arşiv taramalarından elde edilen bulgular, Türk ve Macar bilim insanlarının katılımıyla Macaristan’da düzenlenen Zigetvar Uluslararası Sempozyumu’nda katılımcılara sunulmuştu.

Arkeolojik kazı çalışmalarının 1. etabı, 2015 yılında, Türk ve Macar bilim insanları tarafından Üzüm Tepesi’ndeki alanda gerçekleştirilmişti. Araştırma, yazılı kaynaklara, jeofizik taramalara ve kazı alanından ortaya çıkan bulgulara dayanarak Üzüm Tepesi’nde, içinde Kanuni Sultan Süleyman’ın Türbesi, bir cami, tekke ve kışlanın da bulunduğu palankanın izlerinin bulunduğu açıklanmıştı.

Ortaya çıkan kalıntıların bir türbeye yahut mescide ait olduğu konusunda Türk ve Macar uzmanların mutabık kalmaları üzerine, 2016 yılında İstanbul’da, Prof. Dr. İlber Ortaylı, Prof. Dr. Erhan Afyoncu, Prof. Dr. Feridun Emecen, Prof. Dr. Janos Hovari, Prof. Dr. Nurhan Atasoy ve Prof. Dr. Zsolt Vishy başta olmak üzere Balkanlar ve Doğu Avrupa ülkelerinden Osmanlı Tarihçisi ve Türkologların aralarında bulunduğu yaklaşık 100 bilim insanının iştirak ettiği bir panelde bulgular, olumlu değerlendirilmiş ve bunun üzerine 2. etap kazı çalışmaları başlatılmıştı.

2017 yılında, yapılan çalışmaların değerlendirilmesi amacıyla Ortadoğu Teknik Üniversitesinde Türk ve Macar bilim adamlarının katılımıyla bir sempozyum düzenlenmişti. Kazıların 3. etabı, Ağustos-Eylül 2017'de 12 kişiden oluşan Türk proje ekibi ve Macar uzmanlarca gerçekleştirilmişti.

Kanuni Sultan Süleyman’ın kaybolan mezarı olduğuna ilişkin cami, derviş tekkesi ve kışla gibi diğer unsurları da içeren Osmanlı yerleşiminin gün yüzüne çıkarılması ile sadece Kanuni Sultan Süleyman’ın yüzyıllardır kayıp mezarının keşfi değil, Zigetvar Savaşı ve sonrasındaki döneme ait birçok tarihi bilgiye erişimi de mümkün kılan bir evrensel tarihi hazinesi ortaya çıkarılmıştı.

- Macar-Türk Dostluk Parkı restorasyonu

1994 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın 500. doğum yıl dönümü olarak Türkiye’nin girişimleri ile kurulan Macar-Türk Dostluk Parkı, TİKA tarafından restore edildi.

Zigetvar’daki Türk-Macar Dostluk Parkı'nda yer alan Kanuni Sultan Süleyman ve Miklos Zrinyi anıtları heykeltraş Metin Yurdanur gözetiminde taşınarak Türkiye’ye götürülmüştü.

Yaklaşık üç ay içinde bronz dökümü yapılarak geri getirilen heykeller, Macar-Türk Dostluk Parkı'ndaki yerini aldı. Mevcut park genişletilerek, içinde bulunan heykeller daha da büyütülerek, Kanuni ve Zrinyi’nin hatıralarına uygun şekilde restore edildi. Yine Park içinde bulunan türbenin de yönü kıbleye doğru düzeltildi.

- Diğer restorasyon projeleri

Zigetvar Kalesi içinde bulunan Kanuni Sultan Süleyman Camisi ve Macaristan’ın Peç şehrinde 16. yüzyılda Yakovalı Hasan Paşa'nın kendi adına yaptırdığı cami ile 17. yüzyıla ait İdris Baba Türbesi’nin restorasyonunun da yaptırılması planlanıyor.

- Kenya Sağlık Haftası etkinlikleri

Kenya halkının sağlık hizmetinin ve yaşam kalitesinin artırılmasına katkı sağlamak amacıyla Türkiye ile Macaristan eşgüdümünde, Kenya’da çeşitli uzmanlık alanlarında cerrahi müdahale, muayene ve eğitim programları içeren Kenya Sağlık Haftası düzenlendi.

Türk, Macar doktorlar ve aralarında Türkiye ve Macaristan’da eğitim görmüş Kenyalı doktorların da bulunduğu 81 kişilik sağlık ekibi tarafından, Kenya Kiambu Eyaleti Hükümeti ve Sağlık Bakanlığı desteğiyle Kiambu şehrinde gerçekleştirilen program sayesinde, yaklaşık 4 bin 500 kişi sağlık imkanlarından faydalandı.

Başkan Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan'ın da Macaristan'daki programlar kapsamında TİKA'nın desteğiyle Kenya'da gerçekleştirilen sağlık haftasına katılan Türk, Macar ve Kenyalı doktorlara plaket sunacağı aktarıldı.

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, 8-9 Ekim'de Macaristan'a yapacağı ziyaret kapsamında, iki ülke hükümetlerinin eşgüdümü ve Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığının (TİKA) desteğiyle restore edilen Gül Baba Türbesi'nin açılışını gerçekleştirmesi bekleniyor.

Tevfik Durul, Mehmet Yılmaz- AA