Marko Paşa: Marko Pitsipios yahut Marko Apostolidis

Marko Paşa kimdir? Marko Apostolidis kimdir? Marko Pişipiyos kimdir? Marko Pitsipios kimdir?

Marko Paşa; asıl adı Marko Pitsipios (Marko Apostolidis yahut Marko Pişipiyos) Osmanlı askeri Hekimi ve Hekimbaşı (d.1824 Siros - ö.  5 Aralık 1988, Burgaz)

Rum asıllık Osmanlı vatandaşı Marko Paşa'nın soyadındaki belirsizlik konusunda  Şeref Etker, Osmanlı Bilimi Araştırmaları (22, 2 (2021): 359-369) dergisinde yayınlanan makalesinde, kızı Despina Anaç'ın Marko Paşa (Pitsipios), 1824-1888, (İstanbul, Türkiye Kızılay Derneği yayınları, Eylül 2019) biyografisine dayanarak şu açıklamada bulunmaktadır: "Anaç’ın biyografisinde Marko Paşa’nın soyadı olan Πιτσιπιός, kitabın başlığında ve metin içinde, Latin harflerine “Pitsipios” olarak çevrilmiştir. Yunancada τς harfleri birleşik olarak ç sessizine karşılık kullanılmaktadır. Yazarın kendi soyadı Ανάτς da “Anaç” biçiminde çevirilmiştir.2 Bu durumda Πιτσιπιός adının transkripsiyonu Piçipios veya Piçipiyos/Piçipiyo/ Piçipiyu olmalıdır.3 Dr. Marko Bey Piçipiyos’un adı, Dersaadet Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane toplantılarında4 ve Gazette médicale d’Orient’da yayımlanan makalelerinde Marc Picipio (Piçipio) olarak geçmektedir.5 Bu adın Batı dillerinde “Pitzipio/Pizipio” olarak yazıldığı görülmektedir. Marko Paşa’nın oğlu Yorgi Bey ise kartvizitine soyadını “Pişipiyos” olarak yazdırmıştır. Dr. Marko Paşa’nın soyadının Apostolidis (Άποστολίδης) olarak yazılmasının yanlış olduğu belirtilmektedir. Paşa’nın Kuzguncuk’taki mezarına işlendikten sonra yakın zamanda değiştirilmiş olan bu soyadının babasının adından (Apostolis) geldiği varsayılabilirse de ayrıca üzerinde durulmamıştır"

1824 yılında Syros adası’da doğduğu tahmin edilmekle birlikte bu konuda da belirsizlik vardır. Marko Paşa'nın doğum veya vaftiz kayıtlarının orijinalleri bulunamamıştır; yayınlarda 1824 yılında doğduğu tekrarlana gelmektedir (Hatta bir kısım yayınlarda 1814 hatalı tarihi verilmektedir)   Bir başka resmi kayıt Marko Paşa’yı 1244, İstanbul doğumlu olarak göstermektedir. Her ne kadar, Marko Paşa’nın İstanbul değil, Siros doğumlu olduğu bilinmekte ise de M. 1828/1829 yılında doğmuş olması yayımlanan okul belgesi ile daha tutarlıdır.

Doğum yeri olan Siros / Şire adasında 1837 ile 1842 yılları arasında ilköğretimini tamamlamıştır.  Sonra, ailesi ile birlikte gittiği İstanbul’da Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’yi (Askeri Tıbbiye) bitirdi. Mezun olduğu yıl, cerrahi kliniği şefliğine atandı. Kısa sürede iyi bir hekim olarak ün kazandı ve mirlivalığa (tuğgeneral) yükseltilen ilk hekim oldu.

1861’de Sultan Abdülaziz tahta geçince Marko Paşa’yı hekimbaşılığına atadı.

1871’de Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Nazırlığı’na atandı. 1878’de, II. Abdülhamit döneminde Meclis-i Ayan meclisi (Senato) üyeliği’ne getirildi. Kırımlı Aziz Bey’le birlikte Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin (Türkiye Kızılay Derneği) kurulmasında katkıda bulundu. Derneğin adı 1935’de “Türkiye Kızılay Cemiyeti”, 1947 yılında da “Türkiye Kızılay Derneği” olarak değiştirildi.

 5 Aralık 1888 tarihinde Burgaz adasında 74 yaşında öldü. Mezarı Kuzguncuk’tadır.

Derdi büyük ve sorununun anlaşılması zaman alacak kişiler için kullanılan “Derdini Marko Paşa’ya anlat” deyimindeki Marko Paşa da odur.

Bakınız: Derdini Marko Paşa'ya anlat