Medya Göbekli Tepe’de dünyanın en eski beyin ameliyatını nasıl yaptırdı?
Özellikle arkeoloji konulu haberlerde sık sık açığa çıkan enformatik cehalet bir kez daha kendini gösterdi. Aktüel Arkeoloji Dergisi editörlerinin deyimi ile Basının Göbekli Tepe ile İmtihanı, yalan-yanlış haberlerin bir anda nasıl pıtırak gibi yayılabildiğini bir kez daha gözler önüne serdi.
Kendimize özel bir parantez açarak başlayalım. Antropolog Dr. Levent Sevik'in Bursa UNESCO Derneği ve BUSİAD'ın organizasyonuyla konferans gerçekleştireceği haberini etkinlik olarak muhtemelen ilk duyuran arkeolojisi sitesi olduk. Ancak daha sonra medyada bu toplantı ile ilgili haberler çarşaf çarşaf yayınlanırken biz sitemizde yer vermedik. Çünkü 14 bin yıl önce dünyanın ilk ameliyatının Göbekli Tepe'de yapıldığı iddia ediliyordu ki mevcut bilimsel bilgilerle bunu savunmak imkansızdı. Öte yandan Göbeklitepe'de henüz 14 bin yıllık buluntu söz konusu değildi.
Bu tür haberlerde genellikle ti'ye alan haberlerle eleştiriler kaleme alıyorduk. Ancak bu kez Antropolog Dr. Levent Sevik'in gerçekte ne söylediğine dair bilgi edinememiştik. Ne yapalım diye düşünürken Aktüel Arkeoloji Dergisi editörleri imdada yetişti ve gösterilmesi gereken tavrı gösterdi.
Kendilerini tebrik ediyoruz.
İşin ilginci medya bu haberlere konu olan kafatası kültü haberini verirken de görselleri karıştırmıştı. Belli ki geçmişten ders alma ya da hatadan bilgi edinme yetenekleri de yok.
Aktüel Arkeoloji Dergisi'nin konuyla igli analizini sizler için alıntıladık:
Haberin kaynağı, Bursa UNESCO Derneği’nin düzenlediği bir söyleşide konuşma yapan Levent Sevik’in açıklamalarıydı. Sevik, konuşması sonrasında İHA ile yaptığı bir röportajda; Göbekli Tepe’de 2017 yılında bulunan bir kafatası parçası üzerinde, 14 bin yıl önce dünyanın ilk ameliyatının yapıldığını gösteren bulgular olduğunu dile getiriyordu. Haberde, Göbekli Tepe’de kafatası kültü yapıldığına dair bulgular içeren bir kafatasının bulunduğunu aktaran Sevik, bunun dünyanın ilk ameliyatı olduğunu belirtiyordu.
Sevik’in İHA ile gerçekleştirdiği bu söyleşi sonrasında, bilgilerin doğruluğunu ve konu hakkında konuşan kişinin Göbekli Tepe hakkındaki yetkinliğini araştırmak konusunda herhangi bir girişimde bulunmayan ana akım medya, bu açıklamaları “Dünyanın ilk ameliyatının Göbekli Tepe´de yapıldığı ortaya çıktı” şeklinde haberleştirdi.
Paylaşılan haberlerde Göbekli Tepe’nin hatalı olarak 14 bin yıl öncesine tarihlendirilmesinin yanı sıra, dünyanın en eski cerrahi uygulamalarından olan “trepanasyon” tekniği “tripilasyon”; “kafatası kültü” uygulaması ise “kafatası kütlüğü” şeklinde hatalı yazılmıştı. Kronolojik ve terminolojik hatalarla dolu olmasının yanı sıra, Göbekli Tepe üzerine yetkinliği bulunmayan bir şahsın hatalı bilgilerle dolu açıklamaları üzerine yazılan bu haberler, ana akım medyada kısa sürede yayılarak, manşete taşındı
Öncelikle, habere konu olan ve 2017 yılında Göbekli Tepe’de bulunan insan kafatası kemiği parçalarının, Göbekli Tepe ekibinde yer alan, Alman Arkeoloji Enstitüsü araştırmacısı antropolog Dr. Julia Gresky tarafından incelendiğini, Levent Sevik’in ise Göbekli Tepe hakkında bir yetkinliğinin olmadığını belirtmek isteriz. Sevik, konuşmasında Göbekli Tepe için 14 bin yıl öncesini tarihlendirse de, Göbekli Tepe üzerine çalışan bilim insanları henüz tabaka olarak 14 bin yıl öncesine inemediklerini belirtmişti. Son olarak Sevik’in, Göbekli Tepe’de bulunan kafatası parçası üzerinde tespit edilen deliğin dünyanın ilk ameliyatına dair kanıt oluşturduğunu iddia ettiği izler, Dr. Julia Gresky’ye ait 2017 tarihli bir bilimsel makalede yayımlanmıştı.
Gresky yayımladığı bu bilimsel makalede, Göbekli Tepe’de ortaya çıkarılan kemiklerin karışık halde bulunduğunu, dolayısıyla herhangi bir bireye ait iskelet parçaları olmadığını belirtmişti. Bulunan 3 kafatası parçasında ise çeşitli kazıma izleri ve bir adet delikle karşılaştıklarını yazmıştı. Sonuç olarak elde edilen bu bulguların yüksek ihtimalle “kafatası kültü” ile ilgili olabileceğini vurgulamıştı.
Göbekli Tepe hakkında bir yetkinliği olmadığı gözlenen Levent Sevik’in yaptığı hatalı bilgiler içeren açıklamaları, hiçbir şekilde araştırmadan haberleştiren, buna ek olarak birden fazla terminolojik hata ile yayımlayan ana akım medya, Göbekli Tepe ve Anadolu arkeolojisine zarar vermeye devam etmektedir.
Göbekli Tepe kazı ve araştırma ekibinden Dr. Julia Gresky, Dr. Juliane Haelm ve Dr. Lee Clare’e ait söz konusu makaleye aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz: