Mevlid: Mevlit

Mevlit nedir? Mevlid nedir? Mevlid Törenleri nedir?

Mevlit (Mevlid); Arapça doğum, doğum yeri ve doğum zamanı anlamına gelen kelimedir.  İslam Peygamberi Hz. Muhammed'in doğumu; doğum yıl dönümü vesilesiyle yapılan törenlere verilen isim; bu törenlerde okunmak üzere yazılmış eserlerin ortak adıdır. 

Başta Süleyman Çelebi’nin (ö. 1422) Vesîletü’n-necât adlı meşhur manzum eseri olmak üzere Peygamber için yazılmış uzun şiirlere, özle bir makamla okunan Peygambere övgü şiirleri Mevlid olarak anılmaktadır.

Meclid; Arap coğrafyasında özellikle tasavvuf toplumlarında mevlid kelimesi velî kabul edilen sûfîlerin doğum yıl dönümlerine de verilen özel bir isimdir.

Mevlid Törenleri;  Hz. Peygamber’in doğum yıl dönümü vesilesi ile ne onun sağlığında ne de Hulefâ-yi Râşidîn, Emevî ve Abbâsî devirlerinde özel etkinlik yapılmamıştır.  Mısır’da Şiî Fâtımî Devleti döneminde, halife Muiz-Lidînillâh döneminden (972-975) itibaren Hz. Peygamber’in doğum yıl dönümü resmî törenlerle kutlanmaya başlanmıştır.

Osmanlılar’da Mevlid Törenleri; Osmanlı döneminde, Hz. Peygamber’in doğum günü kabul edilen 12 Rebîülevvel’de düzenlenen törenlerin başlangıcı hakkında kesin bilgi yoktur. Bazı vakfiyelerdeki kayıtlardan hareketle bunu Osman Gazi’ye kadar götürenler varsa da (Ali Seydi Bey, s. 151) genel görüş, bu törenlerin Kanûnî Sultan Süleyman döneminden itibaren saray protokolünde yer almaya başladığı ve III. Murad zamanında tamamen resmîleştiği şeklindedir. 

Mevlid törenlerini saray, konak ve evlerde yapılanlarla padişahın katıldığı mevlid alayı denilen merasim yürüyüşünün ardından bir selâtin camiinde yapılanlar olmak üzere iki grupta ele almak mümkündür. Topkapı Sarayı’ndaki törenlerin bazan Ağalar Camii’nde, bazan da Çinili Köşk’te, sonraki yıllarda ise başta Sultan Ahmed Camii olmak üzere Eminönü Vâlide Sultan, Eyüp Sultan, Beyazıt, Nusretiye ve Yıldız camilerinde gerçekleştirildiği bilinmektedir.