Mimaride kurgandan türbeye geçişin arkeolojik izleri
Türklerin Şamanlıktan İslamiyete geçtiği yıllara denk düşen Karahanlılar dönemine ait arkeolojik kalıntılarda mezar kültüründe kurgandan türbeye geçişin izlerine rastlandı.
Kırgızistan'da Türk ve Kırgız bilim adamları tarafından ortaya çıkarılan Karahanlılar dönemine ait türbenin yer altında inşa edildiği belirlendi.
Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) ile Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesinin (KTMÜ), ülkenin kuzeyinde yer alan Narın bölgesindeki Koçkor ilçesi Kum-Döbö köyü yakınlarında ortaklaşa yürüttüğü arkeolojik kazı çalışmasının ilk etabı tamamlandı.
KMTÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Abdullah Karaçağ, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Karahanlılar döneminde önemli bir yerleşim yeri olan Kırgızistan'ın kuzeyinde, kazı çalışmaları sonucu ortaya çıkarılan türbenin toprak altında inşa edildiğini tespit ettik." dedi.
Karaçağ, yapının, "kurgan" döneminden türbeye geçiş dönemini yansıttığını belirterek, şöyle konuştu:
"Türbenin tuğla duvarlarının dış sıralanışı düzgün değil. Ayrıca türbe dışındaki toprak ve tuğla duvarın organik şekilde birbirine bağlı olduğunu gördük. Türbenin toprak altında inşa edildiğini gösteren başka bir yönü de türbe duvarının inşa tekniği. Önce kazılan yere düzgün sıralar konmuş. Toprakla düzgün sıranın arasına kırık ve bozuk tuğla ve çamur harcı doldurulmuş. Bu da yapı duvarın toprağın yüzeyine inşa edildiğini gösteriyor."
İnşa tekniği ile dikkati çeken türbenin, döneminin önde gelen şahsiyetlerinden biri için yapıldığı tahminini ifade eden Karaçağ, "Toprak kazılarak inşa edilen bu türbe önemli biri için yapılmış olmalı. Orta Asya'da benzer bir türbenin sadece Tacikistan'da bulunduğunu öğrendik. Bu alandaki araştırmalarımız devam edecek." şeklinde konuştu.
Karaçağ, TİKA ile KTMÜ'nün ortak çalışmasıyla ortaya çıkarılan mimari eserin, Orta Asya tarihi açısından önemine işaret ederek, projenin son etabında türbenin bulunduğu açık alanın hava müzesine dönüştürülerek Kırgızistan'a kazandırılacağını söyledi.
- "Arkeolojik Kazı çalışması sona erdi"
Karaçağ, Koçkor ilçesi Kum-Döbö köyü yakınlarında, Karahanlılar döneminde inşa edilen eserleri ortaya çıkarmak amacıyla 1 Haziran'da başlatılan kazı projesinin ilk etabının tamamlandığını ve çalışmalara ara verildiğini bildirdi.
Kazı çalışmalarına, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kubatbek Tabaldiyev, Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Osman Eravşar, Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Halit Çal ve Erciyes Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Celil Aslan'ın yanı sıra Türk ve Kırgız öğrencilerin katıldığını aktaran Karaçağ, çalışmanın 3 yıllık bir proje olduğunu anımsattı. Karaçağ, bundan sonraki dönemde kazı çalışmalarıyla birlikte yapı üzerinde geçici koruma amaçlı çatı kurulacağını belirterek, projenin daha sonra konservasyon ve restorasyon çalışmalarıyla devam edeceğini anlattı.
Karahanlıların, 932 yılında İslamiyeti kabul eden ilk hükümdar Satuk Buğra Han, Türk İslam tarihinin büyük şairi ve düşünürü Yusuf Has Hacib, Türkistan coğrafyasında İslam dininin yayılmasına büyük katkısı bulunan İmam Şerahsi ve Türkçenin ilk sözlüğü kabul edilen Divanü Lugati't-Türk'ü yazan Kaşgarlı Mahmut gibi önemli şahsiyetleri yetiştirdiği biliniyor.
Nezir Aliyev- AA