Mobil CT tarayıcısı ENCI, zarflı kil tabletlerin açılmadan okunabilmesi için umut oldu

Arkeoloji dünyası ile teknoloji dünyası arasındaki bağların sıklaşması; arkeolog, antropolog paleontolog ve tarih araştırmacılarını sevindirmeye devam ediyor. Dünyanın ilk mobil CT tarayıcısı ile zarflı kil tabletler açılmadan okunabilme ihtimali, o çağları ve ölü dilleri araştıranlar için büyük ümit oldu.

Günümüze kadar ulaşabilen çivi yazılı kil tabletler, Sümer, Akad, Asur ve Hitit medeniyetinin siyasi, sosyal, ekonomik ve dini yaşamları hakkında bilgi sahibi olmamızda en önemli referans kaynaklarıdır.

Kil tabletler özellikle gizli bilgiler içerdiği durumlarda yine kilden yapılmış zarf içerisine koyuluyordu.

Kil zarfların üzerine tableti yazdıranın ismi, kime yazıldığı ve içeriğin özet bilgileri yazılır ve muhatabına ulaşıncaya kadar mühürlenirdi.

Tablet sağ salim muhatabına ulaşırsa mühür kırılarak okunurdu.

Arkeologlar, Mezopotamya ve Anadolu’da yüzlerce mühürlenmiş zarflı kil tablet ele geçirdiler.

Uzmanlar, zarfların kırılmadan tabletlerin nasıl okunacağı üzerinde çalıştılar.

Hamburg Üniversitesi’ndeki “Yazılı Eserleri Anlamak” Mükemmeliyet Kümesi’nden bilim insanları ve Alman Elektron Sinkrotronu, dünyada benzersiz bir mobil bilgisayarlı tomografi tarayıcısı geliştirdiler.

Cihaz yardımıyla, Mezopotamya’dan gelen 4.000 yıllık mühürlü çivi yazılı tabletleri ilk kez okuyabildiler.

Projenin liderlerinden Paris’teki Centre national de la recherche scientifique ve UWA Mükemmeliyet Kümesi’nin üyesi Asurolog Prof. Dr. Cécile Michel, “Benim gibi Mezopotamya tarihiyle ilgilenen araştırmacılar, binlerce yıldır korunmuş çok sayıda çivi yazılı tablet olduğu ve hala okuyamadığımız gerçeğinden her zaman hayal kırıklığına uğradılar” diyor.

“Kişisel mektuplar aracılığıyla, insanların o dönemdeki günlük yaşamları ve yaşam koşulları hakkında yeni bilgiler ediniyoruz. Sözleşmeler söz konusu olduğunda, en önemli içerikler genellikle kapağın dışında özetlenirdi, bu nedenle içindeki metinler hakkında zaten bir şeyler biliyoruz. Ancak burada bile, hala birçok soru ortaya çıkıyor: Hangi bilgiler zarfa aktarıldı, hangi bilgiler ihmal edildi? Dış metin iç metinden nerede farklıdır ve neden?”

ENCI, X-ışınları yardımıyla çivi yazılı tableti ve kapağını birçok ayrı katmanda görüntüler. Bilgisayarda, tablet ile zarf arasındaki boş alan her bir görüntüde gösterilir. Görüntüler bir araya getirildiğinde, zarfın içindeki çivi yazılı tabletin yüzeyi, üzerindeki karakterlerle birlikte görünür hale gelir.

ENCI’nin geliştirilmesinde öncü bir rol oynayan Hamburg Üniversitesi Nanoyapı ve Katı Hal Fiziği Enstitüsü’nde araştırma grubu lideri olan Prof. Dr. Christian Schroer, “Gerekli radyasyon yoğunluğuna sahip tomografiler genellikle birkaç ton ağırlığındadır” diye açıklıyor. “Ancak bizim için cihazımızın mobil olması çok önemliydi, çünkü neredeyse hiçbir müze koleksiyonunu bir yolculuğa göndermiyor. ENCI, 400 kilogramın biraz üzerindedir. En büyük zorluk, bu hafif yapıyı gerekli radyasyon korumasıyla birleştirmekti.”

ENCI, dünyanın en büyük müzesinde ilk kez kullanılıyor

1-9 Şubat 2024 tarihleri arasında UWA ve DESY bilim adamları, Paris’teki Louvre’daki çivi yazılı tabletleri incelemek için kullanacaklar. Yaklaşık 12.000 levha ile müze, dünyanın en önemli çivi yazılı tablet koleksiyonlarından birine sahiptir. Başlangıçta, araştırmalar seçilen on iki panelde gerçekleştirilecektir. Bunların çoğu günümüz Irak’ındaki antik Ur kentinden geliyor.

Oğuz Büyükyıldırım - Arkeones.com