Mozaik tanımı, Mozaik Katmanları ve Mozaik teknikleri
Mozaik nedir? Mozaik katmanları nelerdir? Mozaik teknikleri hangileridir?
Mozaik; sıkıştırılmış toprağa kısmen gömülerek yerleştirilen yumruk büyüklüğündeki taş ve tuğla parçalarıyla oluşturulmuş bir blokaj tabakası (statumen) üzerine önce kalın, daha sonra ince kum, çakıl, tuğla kırığı ve tozu karışımlı kireçli harç tabakaları (rudus ve nucleus) ile tesviye edilmiş hazırlık bölümü üzerine kireci yoğun ince bir yatak harcı tabakasına yan yana yerleştirilen değişik renkteki mermer, renkli taş, tuğla ve bazen de renkli cam parçacıklarıyla (tessera) hazırlanan en üst tabakadan (tesellatum) oluşan antik çağlardan bu yana kullanılan bir dekorasyon tekniğidir. Mozaik tekniği, değişik renkte bir ya da birkaç küçük malzemenin bir araya getirilmesiyle oluşan düzenleme olarak adlandırılmaktadır. Mozaik tekniğinde malzeme olarak en çok taş ve cam kullanılmaktadır. Mozaik, ilk uygulandığı antik çağlardan günümüze kadar değişik şekillerde uygulana gelmiştir.
İnsanlar binlerce yıldır barınaklarda döşeme malzemesi olarak mozaik kullanmışlardı.Bilinen en eski mozaik örneği, Sümer yerleşim alanı Uruk’taki Eanna kült alanında (Warka Tapınağı) bulunmuştur ve MÖ 4000’in sonlarına ait bir cephe üzerindedir. Warka tapınağındaki 3,81 m uzunluğundaki duvar, kilden konik çivilerin sivri noktaları çamur sıvıya batırılarak dekore edilmiş ve sağlamlaştırılmıştır.
Antik Çağlarda mozaik altın çağını yaşamıştır. Roma İmparatorluğu döneminde mozaik sanatında önemli gelişme kaydedilmiştir...Roma sanatı en önemli örneklerini mimari, heykel, resim ve mozaik alanında verirken. Siyah-beyaz stil olarak adlandırılan yeni mozaik tekniği; ucuz ve daha kolay oluşturulmasından dolayı, Roma hamamlarından evlere, dükkânlardan kamusal alanlara kadar yaygın kullanıma sahip olmuştur
Günümüzde arkeolojik kazılarında gün yüzüne çıkarılan mozaikler; bu sanat eserlerinin yapım teknikleri, işçilik özellikleri ve malzeme kullanımı açısından önemli çeşitlilik gösterdiğini ortaya çıkarmıştır..
MOZAIK KATMANLARI
Antik mozaikler yapım tekniği açısından dört katmandan oluşmaktadır.
Drenaj Katmanı: Toprk tabakasına yaklaşık yumruk büyüklüğündeki taşların skıştırılmasından oluşan drenaj katmanı, oluşturulacak eserin temelini teşkil edir.
Blokaj Katmanı (Rudus): Kırık taş parçaları kireç ile 3’te 1 oranında karıştırılarak, çeyrek ayak boyutlarında drenaj katmanının üzerine dökülerek (Rudus) oluşturulur.
Nucleus Katmanı: Nucleus olarak adlandırılan katmanında kireç ve 3 tuğla kırığından oluşan harçla karıştırılarak hazırlanır ve çeyrek ayak boyutunu geçmeyecek şekilde dökülür.
Üst Katman (Tessellatum Katmanı): Son olarak bu katmanının (Nucleus) üstü düzeltilir (kireç bakımından çok zengin bir harç tabakası ince bir şekilde uygulanır ve mozaik desenine göre uygulama yapılırdı (Tessellatum).
MOZAİK DÖŞEMELERDE GÖRÜLEN TEKNİK ÖZELLİKLER
Uygulamalardaki farklılıklar, kullanılan materyallerin değişik yerleştirme ve yapıştırma esasına dayanır. Temel olarak bir mozaik yapımı desenin çizilmesi, tasarlanması, taşların döşenmesi ve yapıştırılması aşamalarından oluşur. Yunan döneminden başlayıp Roma döneminde devam eden t
esserae mozaikler, 0,4 mm.’yi geçmeyen büyüklükte küp şeklinde oluşturulmuş çeşitli taşlardan yapılmaktaydı. Kendi içerisinde yüzeye u
ygulanış biçimine bağlı olarak da farklı mozaik teknikleri bulunmaktaydı mozaik çeşitli taşlardan yapılrdı. Kendi içerisinde yüzeye uygulanış biçimine bağlı olarak da farklı mozaik teknikleri bulunmaktaydı.
Opus Regulatum (Düzenli Desen),
Opus Tessellatum (Tuğla Deseni),
Opus Vermiculatum (Solucan Deseni),
Opus Classicum (Klasik Desen),
Opus Circumactum (Dairesel Desen - Yelpaze Deseni),
Opus Palladianum - Opus Palladium (Paladyen Desen),
Opus Musivum vs...
Ayrıca tabana uygulanan ve ebat olarak daha iri mermerlerin kullanıldığı bir diğer teknik Opus Sectile’dir.
Balıksırtı tuğlalar kullanılarak tabana uygulanan bir diğer teknik Opus Spicatum tekniği ile duvar ve tabanlarda kullanılan tuğla tozu içeren ve su geçirmeyen ince bir harç üzerine, seyrek ancak belirli bir motif oluşturacak şekilde yerleştirilmiş kesme taşlardan oluşan Opus Signinum tekniği de vardır