Müzelerdeki 100 bin tablet arşivleniyor, Dijital Hitit Sözlüğü hazırlanıyor
Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Ankara Üniversitesi'nin ortak çalışması ile İstanbul Arkeoloji Müzeleri'ndeki 70 bini aşkın, Ankara Anadolu Medeniyetler Müzesi'ndeki 40 bin ve Boğazkale'deki 4 bin civarındaki civarındaki çivi yazılı Hitit tabletleri tek tek taranıp, okunarak arşive alınırken, yapay zeka yardımı ile Dijital Hitit Sözlüğü oluşturuluyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Ankara Üniversitesince yürütülen "Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ndeki Çivi Yazılı Tabletlerin 3 Boyutlu Olarak Taranması ve Boğazköy Tabletlerinin Yapay Zeka Tarafından Okunması Projesi", Çorum'da tanıtıldı.
Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Nadir Alpaslan, Çorum Müzesi'nde düzenlenen tanıtım töreninde, Anadolu'nun, insanlık tarihinin yazıldığı medeniyetler, uygarlıklar açısından yeryüzünün en önemli toprak parçalarından biri olduğunu söyledi.
Türkiye'nin tarih, coğrafi konum ve doğal güzellikler açısından paha biçilmez bir ülke olduğunu, turizmde dünyanın en önemli ülkeleri arasında bulunduğunu belirten Alpaslan, "Çok şükür pandemiden sonra bunun sonuçlarını, ürünlerini ülkemiz, insanların refahı açısından da sonuçlarını almaya başladık." dedi.
Geçmişte Anadolu'da kurulan uygarlıkların bugünkü toplumlara ibret olmasını sağlamak amacıyla arkeolojik kazılara önem verdiklerine dikkati çeken Alpaslan, yapay zeka projesiyle de tarihle teknolojiyi buluşturduklarını anlattı.
İnsanlığın yazının icadıyla uygarlıklar oluşturmaya başladığını dile getiren Alpaslan, şunları ifade etti: "Hititler, Anadolu'daki en eski uygarlıklardan biri. Tabletlerin çözülmesi, okunması ve Hititlerin oluşturduğu uygarlığı bütün detaylarıyla bilmek açısından bu tabletlerin çözülmesi ve bilime kazandırılması son derece önemliydi. Bu çerçevede projeyi başlattık ve hızlı şekilde inşallah sonuçlandıracağız. Gelecekte bu tür çalışmaların ne kadar kıymetli olduğunu çok daha net şekilde anlayacağız. Anadolu Medeniyetler Müzesi'nde hocalarımız bir çalışma ekibi kurdu, orada proje gerçekleştiriliyor. Gerek Boğazkale'deki gerek Kültepe tabletleri burada okunacak. İstanbul Arkeoloji Müzemizde 70 binin üzerinde, Ankara Anadolu Medeniyetler Müzemizde 40 bin civarında ve Boğazkale'deki 4 bin civarındaki tabletlerimizin tamamı inşallah bu analize tabi tutulacak. Yapay zeka ve teknolojinin tüm imkanları kullanılarak tabletler analiz edilecek. Böyle kıymetli bir çalışmayı gerçekleştirdiğimiz için ülkemiz adına memnuniyet duyuyorum."
Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Ünüvar da projeyle Hititlerin kültürü, günlük yaşamı ve geleneklerinin gün yüzüne çıkarılacağını söyledi.
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin arkeoloji için çok önemli bir kurum olduğuna işaret eden Ünüvar, "Türkiye'nin 18 yerinde kazı yapıyoruz. Çorum'da da Alacahöyük kazı alanı var. 1935 yılından itibaren sürekli kazı yapılan bir alan." dedi.
Çorum'un Hititler için son derece önemli bir coğrafya olduğuna dikkati çeken Ünüvar, "Proje başarılı şekilde devam ediyor. Bugünün teknolojisi yapay zeka. Yapay zeka ile 4 bin 250 yıl önce yazılmış tabletler üzerindeki yazılardan Hitit dönemine ait gün yüzüne çıkmamış gelenekleri, görenekleri, özellikleri gün yüzüne çıkartıyoruz." diye konuştu.
Projeyle yapay zekaya Hititçe öğretileceği belirten Ünüvar, şöyle dedi: "Yapay zeka, makine öğrenmesidir. Biz makineye bir şeyler öğretiyoruz, ondan sonra makine öğrendiği yeni bilgilerle diğer bilgileri bütünleştiriyor ve çıkan bilgiyi bize aktarıyor. Tabletlerde bazı metinler kaybolmuş veya bulunamamış. Kaybolan yerlerde yapay zeka, kendisine öğretilen bilgilerden mülhem bütünleştiriyor ve eksik kalan kısmı da tamamlıyor. Ayrıca dijital Hitit sözlüğü hazırlanıyor."
Projenin yürütücüsü Dr. Zeynel Karacagil bir yıldır sürdürülen çalışmalara ilişkin bilgi verdi.
Proje kapsamında tabletlerin 3 boyutlu taramasını ve dijital arşiv haline getirilmesini sağladıklarını, bundan sonraki süreçte yapay zekanın tabletleri okumasını sağlamayı planladıklarını dile getiren Karacagil, "Tabletler, Bakanlığımızın temin ettiği tarayıcı ile yaklaşık 2,5 milyon nokta atışıyla taranıyor. Son olarak renklendiriliyor. 1954 tableti yüksek çözünürlükte taradık ve arşivledik. Çekimler devam ediyor. 385 tableti 3 boyutlu olarak taradık, 86'sını renklendirdik." ifadelerini kullandı.
Proje koordinatörü Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz da Hititçeyi manuel olarak deşifre etmeye çalıştıklarını ancak bu yöntemin daha yavaş ve daha çok hataya açık şekilde ilerlediğini, yapay zekanın ise daha kısa sürede ve düşük hata payıyla çalıştığını anlattı.
Kemal Ceylan - AA