Natufian Kültürün etkileri yeniden tarihleniyor

Yakın Doğu’daki Son Avcı Toplayıcıların Kronolojisi Revize Ediliyor

Arkeologlarında aralarında bulunduğu ekibin araştırmasında göre, 15.000 yıllık ‘Natufian Kültürü’, günümüzde Ürdün’ün doğusundaki step bölgesinde rahatça yaşayabildi. Daha önce bu bölgede yaşanamadığı ya da yalnızca seyrek nüfuslu grupların olduğu düşünülüyordu.

Weizmann Enstitüsü ve Kopenhag Üniversitesi’nden bilim insanları ve arkeologlardan oluşan bir ekip tarafından yapılan yeni araştırma, 15.000 yıllık Natufian Kültürünün günümüz doğu Ürdün’ün step bölgesinde rahatça yaşayabileceğini gösteriyor – bu durum, önceden o bölgenin ya yaşanamaz, ya da yalnızca seyrek nüfuslu olduğu şeklinde düşünülüyordu.

Modern İsrail, Ürdün, Lübnan ve Suriye’de bulunan Natufian Kültürü avcı toplayıcıları, günümüzden 14.500 ila 11.500 yıl önce, kalıcı evler inşa eden ve yenilebilir bitkiler yetiştiren ilk insanlardan bazılarıydı. Bu yenilikler, muhtemelen Neolitik Çağ döneminde tarımın ortaya çıkması için çok önemliydi.

Önceki araştırmalar, bu kültürün merkezinin Carmel ve Celile bölgesi olduğu ve diğer bölgelere bu çekirdek bölgeden yayılma olduğunu önermişti. Kopenhag-Weizmann ekibi tarafından yayınlanan yeni çalışma, bu “çekirdek bölge” teorisine meydan okuyor.

Yeni rapor, Ürdün’de Amman’ın 150 km kuzeydoğusunda bulunan Natufian bölgesinin kanıtlarına dayanıyor. Shubayqa 1 adı verilen arkeolojik bölge, 2012-2015 yılları arasında Dr. Tobias Richter liderliğindeki bir Kopenhag Üniversitesi ekibi tarafından kazıldı.

Arkeoloji kazıları, büyük miktarda kömürleşmiş bitki kalıntıları bulunan iyi korunmuş Natufian bölgesini ortaya çıkardı. Bu türden botanik kalıntılar, bölgedeki diğer birçok Natufian bölgesi için de nadir ve Weizmann-Kopenhag ekibinin İsrail veya Ürdün’de henüz herhangi bir Natufian bölgesi için en fazla buluntuyu çıkarmasını sağladı.

Dr. Richter, “Bölgenin farklı katmanlarından yirmi kadar örnek tarihledik ve bu şekilde bölgeyi en iyi ve en doğru şekilde tarihlendirilmiş Natufian sitelerden biri haline getirdik. Ayrıca tarihler gösteriyor ki, bu bölge Kuzey İsrail’in ilk yerleşim tarihi olan 14.600 yıl önceden çok sonrasına da dayanmıyor” diyor.

Shubayqa 1‘in erken tarihine göre Natufian avcı toplayıcıların daha önce düşünülenden daha çok yönlülük gösterdikleri ortaya çıktı. Geçmiş araştırmalar, Natufian’ın Akdeniz orman bölgesi zengin yaşam alanıyla bağlantılı olduğunu ortaya koyuyordu. Ancak Shubayqa’nın erken tarihleri, bu geç Pleistosen avcı-toplayıcıların daha doğuda daha açık park alanları step bölgeleri içinde oldukça rahat yaşayabildiklerini gösteriyor. Yiyeceklerinin bir kısmı, bölgenin yumru köklerinin yanı sıra diğer yabani bitkilerin kullanımına büyük ölçüde bağımlı görünüyor. Ayrıca kuşlar, ceylanlar ve diğer hayvanları avladıkları görülüyor. ”

Tarihleme, Weizmann Enstitüsünde Profesör Elisabetta Boaretto tarafından Hızlandırıcı Kütle Spektrometresi (AMS), kullanılarak gerçekleştirildi. Boaretto, bir alandaki en küçük organik kalıntıları bile analiz edebilen ve bunlarla kesin şekilde tarihlenen teknolojiyle ve yöntemlerle çalışan dünyanın birkaç laboratuvarından biri olan Weizmann Enstitüsündeki D-REAMS laboratuvarının başında.

Özel olarak tasarlanmış kütle spektrometresi kullanan Boaretto, numunedeki karbon-14 miktarını tek atoma kadar açığa çıkarabiliyor. Radyoaktif karbon-14 atomlarının yarılanma ömrü baz alınarak, laboratuvarda yapılan tarihleme artı veya eksi yaklaşık 50 yıl için doğru. Shubayqa’dan gelen numunenin analizi için ekip, tarihleri elde etmek için sadece kısa ömürlü bitki türlerini veya kısa ömürlü bitki parçalarını (örneğin tohum veya dallar) seçmeyi başardı. Bu, tarihler için mümkün olan en yüksek doğruluğu sağlıyor.

Boaretto, “çekirdek alan” teorisinin ortaya çıkma nedeninin kısmen Mt. Carmel arkeolojik alanlarının bugüne kadar en iyi korunmuş ve incelenen alanlar olması olabileceğini söylüyor.

Çalışma, Natufian’ın bir yerleşimde başlayıp dışa doğru yayılma fikrini sorgulamaya ek olarak, 12.000 ila 15.000 yıl önce yaşayan avcı toplayıcıların dahiyane ve becerikli olduğunu öne sürüyor. Çok sayıda bitki ve hayvandan her zamankinden daha fazla faydalandıklarını ve onları erken yerleşime açacak bir şekilde eğitmeyi öğrendiklerini gösteriyor.

Yazarlar, tarıma giden yolda, “Neolitik yaşam biçimi”nin oluşması için pek çok yolun bulunduğunu ve tek nedene dayalı modellere dayanarak açıklanamayan oldukça değişken ve karmaşık süreç olduğunu söylüyor.

Çeviri: Dilara Uçar  - Arkeofili.com  (Science Daily. 5 Aralık 2017)

Makale:  Richter, T., Arranz-Otaegui, A., Yeomans, L., & Boaretto, E. (2017). High Resolution AMS Dates from Shubayqa 1, northeast Jordan Reveal Complex Origins of Late Epipalaeolithic Natufian in the Levant. Scientific reports, 7(1), 17025.