Neandertallerin yok oluşu nasıl hızlandı?
Modern insan Afrika'dan çıkıp Avrupa'ya geldiğinde Neandertallerle karşılaştı. Yeni araştırmalar, onlara bulaştırdığımız hastalıklarla yok oluşlarını hızlandırmış olabileceğimizi gösteriyor.
Neandertaller modern insana benziyordu. Beyinleri bizimki kadar büyüktü ve birçok ortak geni paylaşıyordu.
Çok iyi avcılardı; soğuğa iyi adapte olmuş, alet yapımında gelişmişlerdi. Modern insan Avrupa ve Asya'da Neandertallerle karşılaşmış, hatta birbiriyle melezleşmişti. Bugün Avrupalı ve Asyalılarda bunun izlerini görürüz.
Neandertallerin DNA'sını bizimkiyle karşılaştırdığımızda, bugün hastalıklara yol açan birçok genin bu şekilde melezleme yoluyla Neandertallerden bize geçtiğini biliyoruz.
Fakat yeni araştırmalar bizim de Neandertallere hastalık bulaştırdığımızı gösteriyor.
Bunlar arasında genital bölgede uçuklara neden olan herpes simpleks 2 virüsü ile mide ülserine yol açan Helikobakter pilori bakterisi de olabilir. Ayrıca tüberküloz ve bağırsak tenyası da Neandertallere bizden bulaşmış olabilir.
Cambridge Üniversitesi'nden Charlotte Houldcroft ile Oxford Brookes Üniversitesi'nden Simon Underdown'a göre, günümüz insanında en yaygın olan Neandertal DNA'sının bazıları hastalıklara karşı savaşta rol oynuyor. Bu ise modern insan ile Neandertaller Taş Devrinde karşılaştığında, hastalığa neden olan mikroplarla savaşmanın yaşamın normal bir parçası olduğunu gösteriyor.
Tarımla gelen hastalıklar
Ayrıca birçok mikrobun modern insanda ne zaman hastalığa yol açtığını anlamak için genetik kökenleri incelendi.
Başlangıçta birçok mikrobun 8000 yıl önce, tarım ve evcil hayvan besiciliğine geçildikten sonra hayvanlardan insanlara yayıldığı sanılıyordu. Ancak birçok hastalığın çok daha önce var olduğu bugün biliniyor.
Bu ise modern insanın Afrika'dan çıkarken bu hastalıkları taşıdığı ve Neandertallerle karşılaştığında onlara bulaştırdığı anlamına geliyor.
Araştırmanın sonuçları American Journal of Physical Anthropology dergisinde yayımlandı.
Bu hastalıklar Neandertalleri birden öldürmüş olamaz. "Sağlıklarının yavaş yavaş bozulması" gibi bir sürecin yaşanmış olabileceğini söylüyor Houldcroft.
Bu eski hastalıklar günümüz insanını öldürmüyor, sadece genel sağlığımız üzerinde hafif bir etkisi oluyor. Fakat Neandertaller bu hastalıklarla tanıştığında başka sorunlarla da karşı karşıyaydı.
Genetik veriler 50 bin yıl önce Neandertallerin sayısının zaten az olduğunu gösteriyor. Her biri 15-30 kişiden oluşan Neandertal toplulukların hastalığa neden olan mikroplarla karşılaşması onların avcılık ve toplayıcılık becerisini olumsuz etkilemiş olmalı.
Neandertallerin çakmak taşından yaptığı balta
Bu bulaşıcı hastalıklarla bir grubun yok olması onların genel nüfusu açısından yıkıcı sonuçlar doğurmuştur.
Modern insan nüfusu artarken onların soyunun tükenmesinde bu hastalıkların da payı olmalı.
Az gen çeşitliliği
"Neandertallerin ölümünü açıklayan tek teoriyi bulacağımızı sanmıyorum; ama birkaç bin yıl boyunca onların toptan yok oluşuna neden olan birçok şeyin yaşandığını gösteren veriler çoğalıyor" diyor Houldcroft.
"Her bir Neandertal topluluğun karşılaştığı felaketlerin zamanla tek tek bunların yok olmasına neden olduğuna inanıyoruz. Bu da birçok faktörden sadece biri."
İklim değişikliği faktörü zaten vardı. Bu Neandertallerin avcılık ve toplayıcılık yaptığı ormanlık alanların büyük ölçüde azalmasına neden oldu.
Neandertal genomu modern hastalıklara dair bir iz taşımıyor, ancak mikroplara karşı bağışıklık geliştiren gen varyantlarının Neandertal topluluklarda yaygın olduğunu gösteren verilerle bu hastalıkların varlığı yakında kanıtlanabilir.
"Hangi genlerin olup olmadığına bakarak doğal seleksiyon kaydını çıkarabiliriz" diyor Underdown. "Genetik kayıt ve günlük yaşamlarını canlandırma yoluyla 40 bin yıl önce atalarımızın karşı karşıya olduğu sorunları ortaya koyabiliriz."
Ayrıca henüz yayımlanmamış olan yeni bir çalışma, modern insanın uzun bir zaman boyunca başarıyla savaştığı hastalıklara Neandertallerin neden dayanamadığını açıklayabilir.
Bu çalışma, hastalıklara dayanıklılık bakımından önemli rol oynayan genlerdeki genetik çeşitliliğin Neandertallerde çok düşük olduğunu gösteriyor.
Modern insanda ise bu genler çok daha çeşitli. Yani Neandertallerin bağışıklık mekanizması yeni tanıştıkları hastalıklara karşı çok zayıftı.
Başka bir deyişle, Neandertallerle modern insanlar karşılaştığında birbirine çeşitli hastalıklar bulaştırdıysa da, modern insanlar yeni hastalıklara karşı onlardan daha iyi bağışıklık geliştirebilmişti.
Araştırmayı yürüten Pennsylvania Devlet Üniversitesi'nden George Perry, bu çalışmanın insanın evriminde bulaşıcı hastalıkların oynadığı önemli rolü ortaya koyduğunu söylüyor.
"İnsan toplulukları uzun süre birbirinden ayrı kalmışsa hastalıkları da farklı gelişir. Sonra bu topluluklar bir araya geldiğinde bu hastalıkları birbirine bulaştırır ve bunun da nüfus üzerinde etkisi olur."
Öyle görünüyor ki Neandertaller modern insan kadar iyi bir genetik donanıma sahip olup bu hastalıklarla savaşmayı başaramadı.
Kaynak: BBC