Nikomedya mezarlığının 'sırları' aydınlanıyor

Kocaeli’nde eylül ayında İSU sosyal tesisleri inşaat kazısı sırasında ortaya çıkan ve bir tanesi bebeğe ait lahit mezarların araştırılması için başlayan arkeolojik kazılarda nikomedya nekropolünün tarihini aydınlatan bilgiler keşfediliyor.

Kocaeli'nin İzmit ilçesinde, 9 Eylül 2017 tarihinde Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'nin yan kuruşu İSU'ya ait inşaatın temel kazı çalışmaları sırasında, Roma Dönemi'ne ait antik mezarlar bulunmuştu.

Kocaeli’nin İzmit ilçesi, Yenidoğan Mahallesi’nde İSU Genel Müdürlüğü (Kocaeli Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü) sosyal tesisi inşaatı temel kazısında doğu-batı doğrultusunda uzanan, in situ özelliğe sahip 3 lahit koruma altına alınırken, İSU binasının planı kaydırıldı.

'Nikomedyanın en özel nekropolü’

Kocaeli Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ile Kocaeli Müze Müdürlüğü öncülüğünde kazı için özel ekip kuruldu.

Adli tıp uzmanı, epigraf, özel desinatör, arkeologlar ile sanat tarihçilerinden oluşan Bilim heyetinde; Kocaeli Ünivesitesi, Marmara Üniversitesi, Medeniyet Üniverstiesi, 18 Mart üniversitesi ve İstanbul Adli Tıp Kurumu gibi bilim kuruluşlarından uzman danışmanlar yer alıyor.

Geniş alanda süren arkeolojik çalışmalarda ilk olarak ortaya çıkan 3 lahit mezarın çevresi kazıldı. Kazıldıkça, Nikomedya’nın tarihine ışık tutacak bilgiler ortaya çıktı. Lahit mezarların hemen yanında toplu mezar keşfedildi.

Alanda yapılan arkeoloji kazılarda 37 mezar (31 adet kiremit mezar, 5 adet lahit mezar, 1 adet amphora mezar) ve Nekropol sahasının doğu-batı doğrultusunda uzanan bir duvar bulundu.

Taş örgülü Nekropol duvarı yaklaşık 11 metre uzunluğunda. Doğu istikametinde yer yer 60 yer yer 80 santim genişliğinde. 2, 3 ve 4 numaralı lahitler duvarın güneyine farklı mesafelerde yerleştirilmiş. 5 numaralı lahit ise duvarın bitim noktasından sonra duvarı keser pozisyonda yer alıyor.  1 numaralı lahit, dikdörtgen prizma biçiminde. Alçak tekneli ve köşelerinde akroter bulunan kırma çatılı kapaktan oluşuyor. Kapak ve teknenin birleşim noktalarında kenet yuvaları da varlığını koruyor.

Nicomedia’da daha önce bulunan bir başka lahitte “Bosporoslu Taureos oğlu Aristodemos ile Aristodemos oğlu Lykos hayatta iken bu lahdi ve arsanın etrafındaki duvarı kendileri ile kardeşlerimiz Aristodemos oğlu Sambion ile Taureos oğlu Sambion için yaptırdılar...” ibaresi yer alıyordu. Kastedilen duvarın bu mezarlık duvarı olduğu tahmin ediliyor.

Yenidoğan Mahallesinde, İSU kazısının yürütüldüğü yerin çok yakınında 1972 senesinde ortaya çıkarılarak müzeye getirilmiş lahit, Kocaeli Arkeoloji Müzesinin arkeoloji envanter koleksiyonunda 770 envanter numarası ile kayıtlı.

Nikomedya’da yerinde bulunan en özel nekropolü olarak değerlendirilen alanda bulunan kiremitten imal edilmiş 31 adet lahit mezar, arkeologlar ile tarihçilerin ilgisini çekti.

38 haftalık bebek mezarı bulunmuş, ceset bulunamamıştı

Ekipleri en çok şaşırtan bulgu ise 38 haftalık bebek mezarı oldu. Mezar açıldığında içinde bebek cesedine ait kalıntı bulunamamıştı. Fakat daha sonra arkeologlar tarafından yapılan incelemede lahit mezardabulunan amfora (çömlek) içindeki kalıntıların bebeğe ait olduğu anlaşıldı. Bebek cesedinin zamanla çürüyerek tozlaşmış olduğu fark edildi. Yapılan DNA ve karbon analizlerinde kalıntıları tozlaşmış bebeğin 38 haftalık olduğu belirlendi. 

Bebek cesedinin bulunduğu anfora üzerinde incelemeler sürüyor.

8 yaşındaki evlatlık, ‘Trophimos’ kuş oldu

Kocaeli genelinde yapılan arkeolojik kazıların içinde en değerlisi olarak nitelendirilen nekropolden çıkan kişilerin ilk defa kimliklerine sahip olundu.

Nekropolün güneyinde ortaya çıkartılan bir de çocuk mezarı var. Mezarın kitabesinin 2. satırının başında asma yaprağı ile, Trophimos isminin hemen yanında kuş figürü yer alıyor. Yazıtta ‘Trophimos’un mezarında Grekçe, ‘Bu mezar, Hermogene ile Venustinus tarafından 8 yaşında ölen Trophimos için bu yaptırılmıştır’ ibaresi kazılı.

Uzmanlar, kuş figürünün çocuk yaşta ölen bir kişiyi temsil ettiğini belirtiyor.

Bölgeden çıkartılan en ufak kemik bile ekipler tarafından özel olarak inceleniyor. İlerleyen zamanlarda, yapılan incelemelerin derinleşmesi ile ölen kişilerin, ölen sebepleri, cinsiyetleri, boyları, yaşları, sosyal konumları gibi bir çok bilgiye ulaşılması hedefleniyor.

Deniz manzaralı nekropol

Körfez’in kuzeyinde bulunan 220 metre yükseklikteki topografyanın eteğinde yer alan nekropol, deniz seviyesinden 6-8 metre yükseklikte ve teraslanmış alan üzerine kurulmuş.

Ekiplerin tahminine göre mezarlık, yağmur, deprem ve diğer doğa olaylarından çok etkilenerek tahminden fazla toprak ile örtülmüş. Nekropol alanı, Antik Nicomedia’nın surları dışında, şehir kapısına yaklaşık 700 metre mesafede yer alıyor.

Lahitlerin tümünün yazıtları güneye bakıyor. Bunun nedeni ise lahitlerin önündeki ana yoldan geçenlerin nekropol alanını görmesi ve içinde yatanın tanınmasını sağlamak olarak tahmin ediliyor.

Milattan sonra 4. yüzyıla kadar kullanım görmüş

Elde edilen bilgiler, Nekropol sahasının milattan sonra 4. yüzyıla kadar kullanım gördüğünü gösteriyor.