Osmanlı Arşivi Belgelerinden İlginç Kadın Manzaraları
Osmanlı'da kadının toplumdaki ve sosyal hayattaki yeri, geçmişten bugüne tartışma konusu olurken tarihi belgelere yansıyan kadınlarla ilgili bazı kararlar dikkat çekiyor.
95 milyonu aşan belge ve 400 bine yakın defter koleksiyonuyla Osmanlı tarihine ilişkin devasa arşiv hazinesini bünyesinde bulunduran Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığına bağlı Osmanlı Arşivleri'nden AA muhabirinin derlediği bazı belgelerde; kadınların evliliğe zorlanmaması, evlilik hayatında haklarının korunması, şiddetin önlenmesi, doğum ve ölüm yardımlarına ilişkin vakalar öne çıkıyor.
1657 yılına ait belge, Osmanlı'nın kadının rızası dışındaki evliliğe izin vermemesi açısından dikkati çekiyor. Belgede, evlenmeye rızası olmayan Raziye Hanım'ın Veziri Azam Mehmet Paşa'nın oğlu Mustafa tarafından nikah konusunda rahatsız edilmemesi için Mihaliç kadısına yazılan hüküm yer aldı.
- Kadını koruyan evlilik sözleşmesi
Osmanlı döneminde yine kadınların eşleri tarafından terk edilmelerinin önünü kesmek için 1535'te yapılan bir evlilik sözleşmesinde, Oruç bin Halil'in, eşi Dilferid Bin Abdullah'ı bir aydan fazla süreyle bırakıp gitmesi halinde boşanmış olacaklarına dair mahkeme kaydı tespit edildi.
Kadına şiddete karşı Osmanlı döneminde de önlemlerin alındığı arşiv belgelerinde, 1856'da bir kadına şiddet uygulayan ve buna azmettiren kişiler hakkında tahkikat yapılmasını içeren belge dikkati çekti. Belgede, İzmit'in Saraylı Köyü'nde Hatice isimli kadını döven Dertli Mehmet ile kendisini azmettiren Ata Bey adlı şahısların, yasal soruşturma neticesinde suçlarının sabit görülmesi durumunda cezalandırılmalarına ilişkin olarak Sadaret makamından İzmit Kaymakamlığına yazılan resmi yazı da yer aldı.
Ayrıca, alkolik olan kocasının şiddetine maruz kalan ve bu zulümden kurtarılması için yardım isteyen İzmitli Şerife Hanım, 1859'daki başvurusunda, yaşlı dedesinin yanına sığınmak zorunda kaldığını yazdı. Şerife Hanım'ın dilekçesi doğrultusunda olayın incelenmesi ve mehir karşılığı olarak, kocasından kalan eşya, inci ve altın bileziklerin kendisine verilmesine dair İzmit Kaymakamlığına yönelik talep dikkati çekti.
Kadına verilen değeri gösteren bir başka belge ise kadına kötü söz söyleyen bir kişinin cezalandırılmasını içeriyor. Buna göre, 1851'de Enderun-ı Hümayun Hazinesi Kethüdasının adamlarından Seyyid Halil'in hanımına uygunsuz sözler söyleyen Ürgüp Kazası'na bağlı Tamsa Köyü sakinlerinden İbişoğlu İbrahim hakkında gereken yasal işlemin yapılması yönünde Niğde Kaymakamlığına verilen dilekçe ve karar sureti de arşive kaydedildi.
- 2. Mahmut üçüzü olan kadına maaş bağlattı
Arşivde, birden fazla çocuğu olan kadınlara verilen yardımlara ilişkin de belgeler de yer aldı.
1825'te 2. Mahmut'un, üçüz doğuran Şerife Nesibe Hatun'a çocuk başına 5'er akçe olmak üzere İstanbul Gümrüğü'nden günlük 15 akçe verilmesi hakkındaki fermanı, ayrıca 1902'de eşinden maaş kalmayan veya az maaş kalan kadınlara babalarından maaş tahsis edilmesine ilişkin belge de dikkati çekti.
Yıldız Nevin Gündoğmuş- AA