Osmanlı sanayisinin önmeli tesisi: Fatih Dökümhanesi
Osmanlı savunma sanayisinin önemli tesislerinden biri olan dökümhanenin son dönemde gemi yapımında da kullanıldığı belirlendi
EDİRNE: Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'un fethinde kullandığı top ve güllelerin yapıldığı Fatih Dökümhanesi'nin son dönemde gemi yapımında da kullanıldığı belirlendi.
Kırklareli'ndeki tarihi Demirköy Fatih Dökümhanesi'nde yürütülen kazı çalışmalarında elde edilen bulgular Osmanlı sanayisine de ışık tutuyor.
Mimar Sinan Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Fatih Dökümhanesi Kazı Başkanı Doç. Dr. Nurcan Yazıcı Metin; dökümhanenin Osmanlı endüstrisini ortaya koyması ve Türkiye endüstri arkeolojisi açısından çok önemli bir tesis olduğunu ifade etti.
Fatih Dökümhanesi'nin, Osmanlı sanayisini belgeleyen başkent dışındaki önemli bir yapı kalıntısı olduğunu belirten Metin, "Çevrede yapılan yüzey araştırma çalışmalarında tesisin 250 metre batısında da iki fırınlı küçük bir dökümhanenin olduğu ortaya çıkartıldı. Etrafta çok sayıda fırın bakiyesinin olduğunu bilmekteyiz. Bu da sadece kazı yapılan alanda değil bölgenin tamamında demircilik yapıldığını gösteriyor. Nitekim Osmanlı dönemi yazışmalarında da bölgenin önemi sık sık belirtiliyor. Osmanlı'nın demir ihtiyacının bir kısmını buradan karşıladığını biliyoruz." diye konuştu.
Dökümhanede demirin eritilmesi için gereken yüksek enerjinin suyla sağlandığını, Osmanlı'nın su gücüyle enerji ürettiğini anlatan Metin, imparatorluğun savunma sanayisinin önemli tesislerinden biri olan dökümhanenin son dönemde gemi yapımında da kullanıldığını vurguladı.
Dökümhanede hidrolik sistem kullanılmış
Metin, Fatih Dökümhanesi'nde yaptıkları kazı çalışmalarında, hidrolik enerji sisteminin kullanıldığını tespit ettiklerini söyledi.
Dökümhanede kanallarda suyun geldiği yol boyunca belli aralıklarla demir ergitme fırınlarının bulunduğunu anlatan Metin, konuşmasına şöyle devam etti:
''Buralardan su verilerek çark sisteminin döndürülmesiyle üretilen enerji fırınlara hava veriyor. Bu sayede çekiç dövme, çekiçleme sistemi gibi aşamalardan geçerek üretim yaptığını net olarak tanımlıyoruz. Dökümhanenin kuzeybatı kısmından üretim alanına girip avlu boyunca dolaşan büyük bir kanal var. Bu kanalda yaptığımız kazılarda da demir çarka ait bulduğumuz parçalarda hidrolik sistemi anlayabiliyoruz. Yaklaşık 7 metre çapı olan demir çarkın dönmesiyle miller ve kol bağlantıları demir ergitme fırınlarına hava üfleyerek sistemi çalıştırıyor. Bu enerji sistemi 1950'li yıllarda dinamitle patlatılıp bazı parçaları satılsa da hala net olarak görülebiliyor."
''Dökümhanenin dünya turizmine açılması gerekir''
Metin, Fatih Dökümhanesi'nin bu haliyle bırakılmaması ve geleceğe aktarılması gerektiğin söyledi.
Dökümhanenin dünya turizmine kazandırılması gerektiğini vurgulayan Metin, ''Konservasyon, restorasyon, çevre düzenlemesi gibi projelerle tesisin verilerinin sunularak ülke ve dünya turizmine açılması gerekir. Bugün bu haliyle bile Kırklareli Demirköy çok fazla ziyaretçi çeken bir yer. Bölge deniziyle İğneada'sı, zengin orman ve longozuna üçüncü ayak olarak Fatih Demir Dökümhanesi kültür turizmini canlandıracak bir tesis." şeklinde konuştu.
Dökümhanenin bütününün projelendirmesinin Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapıldığını aktaran Metin, tesisteki mescidin restorasyonuna da Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından başlandığını söyledi.
AA Arif Aslan