Paleolitik çağ çakıl taşları ne anlatıyor?

Kırık çakıl taşları Paleolitik cenaze ritüellerini anlamak için ipucu sunuyor olabilir.

Cambridge Arkeoloji Dergisinde; arkeoloji kazılarında gözardı edilen 'sıradan' materyallerin aslında önemli bilgilere ışık tutacağına dair ilginç bir araştırma yayınladı.

Montréal Üniversitesi, Arizona Devlet Üniversitesi ve Cenevre Üniversitesi'nin birlikte imza attığı çalışmaya göre paleolitik çağdaki cenaze törenlerinde kullanılan çakıl taşları bilinçli olarak kırılıyordu. Araştırmaya imza atanlar, benzeri pek çok mezardaki kazılarda bulunan çakıl taşlarının molozlarla birlikte atıldığına dikkat çekmeyi de ihmal etmediler.

İtalya'da üst paleolitik çağdan kalma mezar alanında yapılan uluslararası araştırmanın sonucuna göre; üst Paleolitik çağ insanları, nesneleri ritüel olarak "öldürmüş" olabilir. Nesnelerin 'öldürülmesinin sembolik anlamı da onların güçlerini kaldırmak olabilir. 

İtalya'nın Akdeniz sahilinde yer alan Caverna delle Arene Candide Liguria'da 12. 000 yıl öncesine ait kalıntıların bulunduğu Arene Candide mağarasındaki mezar alanından toplanan 29 kırık çakıl taşının bilinçli olarak kırıldığı düşünülüyor.   

Montréal Üniversitesi, Arizona Devlet Üniversitesi ve Cenevre Üniversitesi araştırmacıları çakılların 90 metre aşağıdaki sahilden toplanarak getirildiğini ve cenaze törenlerinde, kereviz macunu karmak için spatula olarak kullanıldığını belirledi. Spatula olarak kullanılan çakıl taşları törenden sonra kırılmış ve atılmış görünüyor. Çakıl taşlarının kırılıp atılmasını arkeologlar, simgesel öldürme olarak yorumluyor ve "onların sembolik güçlerinin bu yolla boşaltıldığını düşünüyor. Ölülerin cenazesiyle temasta bulunan nesnelerin onunla birlikte sembolik olarak öldürüldüğü düşünülüyor.

Sitedeki kazıları yöneten ve ortak araştırmada imzası bulunan Antropolog Profesör Julien Riel-Salvatore konu hakkında şunları söylüyor: "Arene Candide hokey pisti büyüklüğündeki bir mağara. Burası yaklaşık 20 yetişkin ve çocuk mezarının bulunduğu bir nekropolis. Deniz seviyesinden yaklaşık 90 metre yüksekliğinde ve kireç taşı ocağına bakan dik bir uçurumun içinde. İlk önce 1940'lı yıllarda kazılan mağara, Batı Akdeniz'deki Neolitik ve Paleolitik çağlar için referans  alanı olarak kabul edilmektedir. Burada pek çok araştırma yapıldı ama şimdiye kadar, kimse kırık çakıllara bakmamıştı"

"Yorumumuz doğruysa biz burada bulunan geçmişi aydınlatcak ipuçlarını geriye çektik" diyor Profesör Julien Riel-Salvatore ve şunları söylüyor: "İnsanların geçmişteki davranışlarına ait en erken kanıt, kasıtlı olarak   nesnelerin parçalanması. Ritüel bağlamda bu eylemi 5.000 yıla kadar geriye çektik"

Arizona Üniversitesi'nde İnsan Evrimi Ve Toplumsal Değişimi konusunda doktora çalışması yapan ve alandaki araştırmalara dair makalenin baş yazarı olan Claudine Gravel-Miguel de bu teze katılıyor ve "Ölülerle temas eden eşyaların ortadan kaldırılması ya da kullanılmamasına dair bir sonraki en eski kanıt Orta Avrupa'daki Neolitik Çağ'a tarihleniyor. Yani yaklaşık 8000 yıl öncesine. Bizim keşfimiz ise 11.000 ila 13.000 yıl kadar önceye dayanıyor, O devirlerde Liguria'daki insanlar hâlâ avcı-toplayıcıydı." diyor.

Alanda kırık çakıllarla eşleşen parça bulunamadı. Araştırmacılara göre eksik parçalar tılsım veya hatıra eşyalar olarak alınmış olamlı. Günümüzde insanların bir dostluk nişanesini paylaştıkları veya sevdikleri bir mezara bir nesne yerleştirebilecekleri gibi o çağın insanları da ölen kişiye böylesi bir duygusal bağlantı oluşturmuş olabilirler, diyor araştırmacılar.

2008 ve 2013 yılları arasında orijinal kazının hemen doğusundaki Arene Candide mağarasında, küçük malalar ve dişçilik aletleri kullanarak özenle kazı yaptıktan sonra bulunan çakılların mikroskobik analizlerini gerçekleştiren araştırmacılar, yakınlardaki kumsallarda benzer görünümlü çakılları taradılar. Buldukları taşları kırarak oluşan parçaları, 12 bin yıl önce kırılan taşlarla karşılaştırıp, kasten kırılıp, kırıldığını belirlemeye çalıştılar.

Araştırmacı Riel-Salvatore, yeni çalışmanın "Arkeolojik kazılarda bulunan parçaların yorumlama potansiyelinin yetersiz olduğunu gösterdiğini söylüyor"

Riel-Salvatore; "Paleolitik Çağı içeren araştırma programları, araştırmacılar mezarlara götürmekle kalmayıp, yakındaki mevduatlardan elde edilen malzemeleri açıkça hedeflemelidir; çünkü burada gösterdiğimiz gibi, kırık kayalar gibi basit eserler bazen tarih öncesi cenaze törenlerinde yeni uygulamaları açığa çıkarmamıza yardımcı olabilir. " dedi ve kazı alanında bulunup, molozlar arasına atılan pek çok taşın, buradaki gibi farklı bilgiler çıkarsamaya yardımcı olabileceğini ekledi.