Pedesa Antik Kenti: Pidasa Antik Kenti
Pedesa Antik Kenti neresidir? Pedesa Antik Kenti arkeoloji çalışmaları hakkında kısa bilgi:
Pedesa Antik Kenti (Pidesa Antik Kenti / Pedason antik kenti); Lelegler tarafından Bodrum Yarımadasında kurulan sekiz anitk kentten biridir.
Pedasa Antik Kenti Muğla'nın Bodrum Konacık Mahallesinden 2 km yukarıda, Yatağan İlçesi'nin 6 km batısında; Eskihisar Köyü sınırları içinde yer alan Stratonikeia Antik Kenti'ne yaklaşık 3-4 km mesafede tespit edilen kalıntıların Pedasa olduğu öne sürülmektedir.
Bean ve Radt ise Pedasa ya da Pidasa Antik Kenti'nin Grion Dağı'nın doğu kenarında; Cert Osman Kale'de olduğu görüşündedir.
Herodotos; Halikarnassos yakınlarında Pedasa; Padasis ya da Pedasonlular'ın yaşadığından bahsetmektedir. Aynı şekilde Strabon da Halikarnassos yakınlarında Pedasa diye bir kent olduğunu; buna ilaveten Stratonikeia civarında da Pedason adlı küçük bir yerleşmenin bulunduğunu belirtmiştir. MÖ 497-496 yıllarında Persler; İon Ayaklanması sırasında üç defa Karlar'la savaşmıştır. Antik kaynaklara göre üçüncü çarpışma Pedasa yolunda olmuştur. Herodotos'un verdiği bilgilere göre Miletos'u ele geçirmeyi başaran Persler; MÖ 494 yılındai Miletos ovasını ve çevresini kendi sınırlarına geçirirken; dağlık bölgeleri Pedasalılar'a vermiştir. MÖ 3-2. yüzyıla ait Miletos yazıtlarında; Miletos yakınlarında Pedasa ya da Pidasa adlı bir kent olduğu anlaşılmaktadır
MÖ 182'de sympoliteia anlaşması gereğince Miletos'a bağlanmıştır. Pedasa ya da Pidasalılar'ın ismi; Atina Vergi Listeleri'nde geçmektedir. Vergi listelerini yayımlayanlara göre vergi listesinde adı geçen Pedasalılar'ın Miletos yakınındaki Pedasalılar olması gerekir.
Antik kentte Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi Başkanlığında, Prof. Dr. Adnan Diler bilimsel danışmanlığında belgeleme, çevre düzenleme, koruma ve restorasyon kapsamında çalışmalar yapılmıştır.
Kazı sonuçlarına göre; Antik yerleşim, bugünkü Konacık’ın kuzeyinden başlar ve kıyıda Torba Limanı’nı gören Bodrum Yarımadası’nın kuzey sınırına kadar ulaşır. Halikarnassos Yarımadası’nın en önemli Leleg yerleşimi olan Pedasa’da sürdürülen arkeolojik kazı çalışmaları; yerleşim merkezinin surla çevrili Akropolis, Athena Tapınağı, Altar Tepesi Açık Hava Kutsal Alanı ile kentin sınırları içerisine yayılmış farklı mezar tiplerini içeren nekropol (mezarlık) alanları, konut / meskenlerden, tarım yapı ve teraslarından oluştuğunu göstermiştir. Pedasa’nın kuruluş tarihi MÖ 12/11. yüzyıl (günümüzden 3000 sene önce) eskiye gitmektedir. Kentin MÖ 6. ve 5. yüzyılda bölgede önemli bir konuma geldiği bilinmektedir.
Arkeolojik çalışmalar ışığında, doğudan batıya tüm Yarımada’da dağ ve tepeler üzerine kurulmuş çevirmeli Leleg yerleşim modeli dışında kendine özgü taş işçiliği ve yapı tipleriyle öne çıkan taş tümülüsler, platform mezarlar ve birleşik çiftlik evleri karakteristiktir. Modern yerleşimden uzak olmaları ve yerel taş işçiliklerinin güçlü olması ile büyük ölçüde ayakta kalmalarını sağlamıştır.
Karia Bölgesi'nde üç tane Pedasa kentinden söz edilebilir.
Birçok araştırmacı (Newton; Paton; Myres; Maiuri; Robert; Bean; Cook ve Radt) Herodotos ve Strabon'un bahsettiği Pedasa'nın bugünkü Gökçeler'de olduğu konusunda hemfikirdir. Persler'in yenilgiye uğradığı Pedasa'nın; Kiepert ve Paton tarafından; ilk önce Karacahisar olduğu düşünülmüş; sonradan Robert tarafından bulunan bir yazıt sayesinde Hydissos olduğu anlaşılmıştır. Bunun üzerine Grion Dağı'ndaki Leleg surlarının Persler'in yenildiği Pedasa olduğu görüşü benimsenmiştir
Yerleşme; ikiz tepe üzerine kuruludur. Malzeme olarak yerli kaya kullanılmış; düzensiz; irili ufaklı taşlarla duvarlar inşa edilmiştir. Antik kaynakların verdiği bilgiler ve kalıntıların yer aldığı coğrafi konum buranın Pedasa Antik Kenti olduğuna işaret etmektedir. Ancak sikke ve yazıtların eksikliği kesin sonuç çıkarmayı imkansızlaşmaktadır
Stratonikeia'nın hemen yakınındadır. Klasik Dönem'e ait olduğu düşünülen kısa duvarlar ve bir burç vardır. Stratonikeia'dan daha eski bir yerleşme olduğu düşünülmektedir. Lagina'dan gelen ve Karia'nın kalbine giden yola hakim bir konumda olması; Herodotos'un Persler'le yapılan üçüncü savaşta Persler'in Pedasa yakınlarında yenildiklerini ve Strabon'un Stratonikeia yakınında Pedason adlı bir kent olduğunu bildirmeleri göz önünde bulundurulduğunda burasının; yani Değirmentepe'nin Pedasa Antik Kenti olduğu düşünülmüştür.