Polis

Polis nedir?

1. Polis: 

Antik çağda etrafı surlarla çevrili olan bir merkez ve çevresindeki köy ya da tarıma elverişli alanları içine alan bağımsız kent-devleti.

Polis sözcüğü önceleri, toprak sahibinin yüksek tepe üstüne kurulmuş konutu için kullanılmaktaydı.

Tarımla uğraşan halk ise, tepenin eteklerinde yaşamakta, savaş zamanında ise tepeye çekilerek savunmaya katılmaktaydı. 

Polis Antik Yunanda hen şehir, hem de devlet demektir. 

Şehir ve devlet birbiri içine girmiş, birbirine karışmış bir kavramdır.

Polis, çevre köyleri içine alan ve çoğunluklar doğal sınırlara dayanan siyasal bir topluluk, bir şehir devletiydi.  

Daha sonra tepedeki bu yerleşim alanı genişleyince akropolis (yukarı şehir) ismini almıştır.

2. Polis: Yunan'da surlarla çevrili bir merkez ve çevresindeki tarıma elverişli topraklardan oluşan bağımsız kent devleti.

Kent devletleri topraklarının küçüklüğü, yurttaşlık haklarının darlığı, yurtseverlik ve bağımsızlığa verilen önem gibi özellikler açısından kabile ya da halk topluluklarına dayalı devlet sisteminden farklıydı. Kent devletlerinin nasıl ortaya çıktığı tartışmalı olmakla birlikte, Yunanistan yarımadası, Ege adaları ve Batı Anadolu'da, ekonomik çöküşe bağlı olarak çözülen kabile yapısından kopan küçük toplulukların MÖ 1000-800 yılları arasında bağımsız kent devletlerinin çekirdeklerini oluşturdukları sanılmaktadır. Kökeni Geometrik Dönem'e değin inen polis sözcüğü, önceleri geniş toprak sahibinin genellikle yüksek bir tepe üzerine kurulu, tahkim edilmiş konutu için kullanılmıştır. O dönemde, tarımla uğraşan halk tepenin eteklerinde yaşar, savaş sırasında buraya çekilerek savunmaya katılırdı. Zamanla, nüfus artıp siyasal sistem geliştikçe bu tepe Akropolis olmuş, asıl kent tepenin eteğine yayılmıştır. Yunanistan'da bölgenin dağlık yapısı nedeniyle birbirinden bağımsız birkaç yüz polis vardı. Bunların büyük çoğunluğunun tarihi ve devlet yapısı hakkında pek az şey bilinir. Dolayısıyla Yunan tarihi ağırlıklı olarak Atina, Sparta ve öteki birkaç kent devletine ilişkin bilgilere dayanır.

Yer seçimini, coğrafi koşullar, ulaşım, güvenlik, ekonomi ve dini etkenler belirlemiştir. Pausanias bir yerleşim yerine polis denebilmesi için gerekli ölçütlerden söz eder. Buna göre, yerleşim yerinde gymnasionu, tiyatro, agora, propylon, tapınak, bouleuteriorı, çeşme, suyolu ve mezar yapıları bulunmalıdır. Arkeolojik kazılar kentlerde bu yapıların ve evlerin çok iyi düzenlenmiş olduğunu göstermiştir. Örneğin, aynı meslek grubunda çalışanlar belli bir mahallede, giriş katı dükkân ya da atölye olan evlerde yaşarlardı. İşçiler kent surlarına yakın otururken, memur ve orta sınıf kent merkezine yakın yerleşirdi. Yurttaşlar yönetime çeşitli düzeylerde katılırdı; devlet işleri genellikle yurttaşlar meclisi, konsey ve yöneticiler eliyle yürütülürdü. Yurttaşlık haklarından yoksun olan kadınların, küçüklerin, yabancıların ve kölelerin sayısı da önemli bir oranı bulurdu.

Helenistik dönemde Makedonya kökenli büyük krallıkların egemenliği altına giren polislerin yerel konulardaki bağımsızlığı sürdü. Atina gibi bazı polisler kültür merkezleri olarak büyük gelişme gösterdi. Helenistik dönem kralları fethettikleri topraklarda yeni kentler kurdular ve buralara yerleştirdikleri Yunanlar, Makedonyalılar aracılığıyla yerel nüfusun bir bölümünü Helenleştirdiler. Böylece polislere özgü kurumlar Ortadoğu'nun büyük bir bölümüne de yayıldı.

Yunanistan'da kurulmuş en önemli kent devletleri; Attika'da Atina, Boeotia'da Thebai, İsthmos'ta Korinthos ve Megara, Peloponessos'ta Sparta ve Argos, Orta Yunanistan'da Delphoi'dir.