Praetor
Praetor nedir?
1. Praetor: Antik Roma’da, çeşitli hukuksal davalara bakan, yarışmaların ve eğlencelerin düzenlenmesi işlerini yürüten, consullerin yokluğunda onlara vekalet eden geniş yetkiye sahip bir görevli.
M.Ö. 242 yılına kadar Roma vatandaşlarının arasındaki davalara tek praetor (praetor urbanus bakmaktaydı.
Bu tarihten itibaren, davalı ya da davacılardan birinin ya da her ikisinini de yabancı olması halinde ikinci bir praetor (praetor peregrinus) atanmaktaydı.
M.Ö. I. yüzyıl başlarında praetor sayısı sekize çıkarılmıştır.
M.S. I. yüzyılda İmparator Hadrianus döneminde yetkileri azaltılmış, Roma İmparatorluğunun sonlarına doğru ise çoğu ortadan kalkmıştır.
2. Praetor: Roma'da, çeşitli hukuk davalarına bakan, genel eğlence ve yarışların düzenlenmesinden sorumlu olan ve konsüllerin yokluğunda yönetim yetkilerini kullanan adli görevli.
Konsüllük kurumu MÖ 510'da krallığın kaldırılmasıyla doğdu. Seçilen iki konsül devlet hâzinesini denetlemenin ve yönetimde en üst yetkileri kullanmanın yanı sıra orduya komuta ediyorlardı. Bu nedenle de bazen uzun süre Roma'dan uzakta kalabiliyorlardı. MÖ 367'de bu boşluğu doldurmak için praetor unvanıyla yeni bir görevli atandı.
Önceleri yalnızca magistralara açık olan praetorluk makamına MÖ 337'de pleblerde seçilmeye başladı. MÖ 242'ye değin Roma yurttaşları arasındaki hukuk davalarına bakan tek praetor bulunuyordu. Bu tarihte, davalı ya da davacılardan birinin ya da ikisinin de yabancı olduğu durumlar için ikinci bir praetor atanmaya başladı.
Roma yurttaşları arasındaki davalara bakan praetora praetor urbarıus (kent praetonı), öbürüne de praetor peregrirnus (yabancılar praetoru) dendi. MÖ 227 dolaylarında Sicilya ve Sarduiya'da görev yapmak üzere iki, MÖ 197 dolayında da İspanya için iki yeni praetor peregrirıus atandı. MÖ 1. yüzyıl başlannda Konsül Lucius Cornelius Sulla praetorlann sayısını sekize çıkardı. Praetorların her yıl yayımladıkları edictumlar Roma hukukunun biçimlenmesinde önemli rol oynadı ve MÖ 67'de bağlayıcı bir nitelik kazandı.
MS 2. yüzyılda Hadrianus döneminde praetorların yargı yetkileri önemli ölçüde sınırlandı.
Roma'nın son yıllarında praetorluklann çoğu ortadan kalktı; praetor urbarıuslar da yalnızca eğlence ve yarışmaları düzenlemeye başladı.