Priapos

Priapos nedir?

1. Priapos: Karabiga. Kuzeybatı Anadolu’da, Çanakkale Boğazı ile Kapıdağ Yarımadası arasında antik kıyı kenti.

Adını Dionysios’un oğlu ve aynı za­manda kentin baş tanrısı olan Priapos’dan alır. MÖ 7. yüzyılda Miletoslular ya da onun kız kardeşi olduğuna inanılan Kyzikoslular’ca kolonize edil­miştir.  Attika-Delos Deniz Birliğinin ilk üyelerindendir. İskender’in Anado­lu’ya girmesinden sonra kent halkı ona gönüllü olarak teslim oldu. Orta Çağ­da Pegai adını taşıyordu.

2. Priapos: Anadolu’nun eski bir doğa, bereket tanrısı.

Sanat eserlerinde ola­ğanüstü büyük bir cinsel organı olan, acayip görünüşlü bir adam olarak be­timlenir.

Antik çağda sınır taşı olarak, ayrıca tarlayı dölleyip bereketlendirmek için tarlalara, bahçelere dikilirmiş.

En eski tasviri MÖ 5. yüzyıla tarihlenen kır­mızı figürlü bir Atina vazosunda yer alır.

Yazılı kaynaklarda ise ilk kez MÖ 4. yüzyılda bir tiyatro oyununda geçer.

Başlangıçta Hellespontos yöresindeki Lampsakos kentiyle sınırlı olan Priapos kültü Helenistik Dönemde Yunanis­tan ve Roma’ya yayıldı.

Diodorus Siculus’a göre babası Dionysios, anne­si ise Aphrodite idi.

Romalılar onu erkeklik gücünün, şehvetin, fiziksel aşkın simgesi saydılar.

Kültü meyve bahçeleri ve bağlardaki küçük heykelleri ile sı­nırlı kaldı.

düzenle

3. Priapos:  Boğaz kıyılarında Lampsakos (Lapseki) şehrinin büyük tanrısı.

Priapos Yunan mitolojisine sonradan girmiş ve epey yer etmiş tanrısal bir varlıktır. Bağları, bahçeleri kem gözlere karşı koruyan bu tanrının en göze çarpan niteliği phaİlos'u, yani erkeklik uzvuydu. Yamrı yumru bir adamcık olarak imgelenen Priapos'un phaİlos'u neredeyse kendisi kadar uzun ve yukarıya doğru kıvrık olarak gösterilirdi. Bununla bereketi simgeler ve bitkilere erişilecek bir örnek diye dikilirdi. Bu haliyle Priapos Dionysos alayına girmiş, gövdesi ve tutumuyla Satyrlere, Silenlere benzediği için bu tanrılara karışmıştır. Efsane onun tanrı Dionysos'la tanrıça Aphrodite'den doğma olduğunu da ileri sürerdi. Dionysos alayında bir eşek üstünde canlandırılması da şöyle açıklanırdı: Bir Bakkhos töreni sırasında Priapos çok içmiş ve alayda rastladığı Lotis adlı bir nympha'ya âşık olmuştu. Gece Bakkhalar uykuya dalınca Lotis'in yanına sokulan Priapos tam muradına ermek üzereyken bir eşek anırmış, kız uyanmış ve kaçmış. Priapos da olduğu yerde ve durumda kalakalmış, herkese alay konusu olmuş. Roma'da efsane Lotis'in yerine Vesta'yı koyar, eşeğin anırması da tanrıçayı tehlikede olduğunu bildirerek uyarması içinmiş. Vesta bayramında eşeklerin çiçek çelenkleriyle süslenmesi de oradanmıs. Aphrodite'nin Priapos'u doğurması üstüne de şöyle bir masal anlatılıyor: Aphrodite Olympos tanrıları arasına gelince güzelliğiyle hepsini büyülemiş, o kadar ki Zeus bile âşık olup onunla sevişmiş. Aphrodite gebe kalmış, ama Hera doğacak çocuk babası gibi güçlü, anası gibi güzel olur da bütün öbür tanrıların hakkından gelir korkusuyla Aphrodite'nin karnına kem göz koymuş, çocuğun sakat doğmasını sağlamış. Priapos kocaman bir phaİlos'la dünyaya gelince, tanrıça oğlundan utanmış, tanrılara göstermemek için de onu kırlarda bırakmış. Priapos'u çobanlar bulup büyütmüşler ve erkekliğine tapınır olmuşlar. Priapos'un bir kır tanrısı olması bu yüzdenmiş. Başka kaynaklarda Priapos Aphrodite ile Adonis'in oğlu olarak gösterilir. Mythos yazarlarından Diodoros, Priapos'la Osiris'i karşılaştırır, Lapsekili tanrıyla Mısır tanrısı ve onun efsanesi arasında bir bağ kurar: İsis kocası Osiris'in erkeklik uzvunu bulunca onu bir tanrı haline sokmuş, bu tanrı da Priapos'muş. Gene Diodoros Priapos'la Hermaphroditos'u bir tutar. Bütün bu olgulardan çıkacak sonuç Priapos'un bir Anadolu tanrısı olduğu ve böyle olmakla Adonis, Osiris, Isis, giderek Dionysos ve Aphrodite gibi Yunan mythos'una sonradan girdiği sonucu çıkar. Türkiye müzelerinde Priapos heykelleri çoktur.